Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

см
кг
F
Р
R
сик

кг
8431
13
,
172
13
,
145
1000



---

43 
2-misol. 40 kg gips bog‘lovchini suv bilan aralashtirganda hosil bo‘ladigan 
gips xamirining zichligi aniqlansin? Suvni gipsga nisbati s/g=0,8; gips 
bog‘lovchining zichligi

g
= 2,5 g/sm
2
. 
Yechish: gips bog‘lovchini hajmini aniqlaymiz:
Suvni hajmi V
c
=c/g 

mg = 0,8 

40 = 32 dm
3
ga teng. 
Gips xamirining hajmini aniqlaymiz: Vg
.x.
= V
r
+ V
c
= 16+32 = 48 dm
3 
Shunda, gips xamirining zichligi
ga teng bo‘ladi. 
3-misol. 1 t yarimmolekula suvli gipsni to‘liq gidratatsiya (suv bilan 
birikkandagi) bo‘lgandagi bog‘langan suv miqdori % larda aniqlansin.
Yechish.  1000 kg yarim molekula suvli gipsda suv miqdorini aniqlaymiz: 
CaSO
4
x 0,5H
2
O da 0,5N
2
O suv bor bo‘lsa,
145- 1000
9 - x 
yoki 62 kg. 1000 kg da esa 62 kg suv bor ekan. 
Ikki molekula suvli gips hosil bo‘lishi uchun qo‘shimcha 1,5 N
2
O yoki 62 x 3 q 
186 l (186 kg) suv talab qilinadi. Shunda to‘liq gidratatsiya bo‘lgan gips miqdori 
1000Q186q1186 kg ga teng bo‘ladi. Ikki molekula suvli gipsda suv miqdori 
186Q62q248 l yoki 248 kg ga teng bo‘ladi. 
Bu esa 1186 - 100 
248 - x 
ni tashkil etadi. 
4-misol. Gips bog‘lovchidan olingan qurilish buyumining hajmi 500 dm
3
ga 
teng. Agar suv gips nisbati 0,6 va isrof qilish (masalan gips qorishtirgichda qolib 
ketishi mumkin) hajmi bo‘yicha 4% ni tashkil qilsa, qancha miqdorda gips 
bog‘lovchi va suv talab etiladi?. 
%
9
,
20
1186
24800


Х

---

44 
Yechish. 1) gips bog‘lovchidan olingan qurilish buyumi, gipsni isrofi bilan 
V=500=500x0,4=520 dm3 ga teng; 
2) Gips bog‘lovchining mutloq zichligi

= 2,5 g/sm
2
ga tengdir. 
3) Gips miqdori
grammga teng bo‘ladi. 
4) Suvning hajmi V
c
q wxmg q0,6x520q312 dm
3
bo‘ladi. 
Demak, gips bog‘lovchidan olingan qurilish buyumini tayyorlash uchun 520 kg 
gips va 312 dm
3 
suv talab etiladi.
Gips bog‘lovchi asosida olingan buyumlar. Ishlatilishiga qarab gips bog‘lovchi 
asosida olingan buyumlar devorbop plita va taxtalarga, devorlarni qoplash uchun 
yupqa taxtalar, qavatlararo plita va tom yopish uchun plita, issiqdan, tovushdan 
himoya qiluvchi buyumlar, bezak buyumlari, quyma pollar va boshqa turlarga 
bo‘linadi. 
Devorbop gips bloklari 390x190x188; 390x90x188 mm o‘lchamlarda ishlab 
chiqariladi. Markasi 25, 35, 50, 75. 
Xonalarni ajratadigan gips plitkalari: 
900x300x100; 800x400x100; 600x300x100 mm o‘lchamlarda, tarkibiga 
mineral yoki organiq kukun to‘ldirgichlar qo‘shib yoki qo‘shmasdan ishlab 
chiqariladi. 
Gips betonli yopma buyumlar qalinligi 60, 80 va 100 mm, uzunligi 6600 mm 
dan uzun bo‘lmagan va eni 4000 mm dan uzun bo‘lmagan o‘lchamlarda ishlab 
chiqariladi. Bunda gips bog‘lovchi moddalar yoki gipssementputssolanli bog‘lovchi 
moddalar ishlatiladi. Katta o‘lchamdagi gipsobetonli yopma buyumlar tarkibida gips, 
qum va qipig‘i bo‘lgan 1:1:7 nisbatdagi aralashmadan tayyorlanadi. 
Sanitar-texnik xonalar tayyor hajmli buyum sifatida yoki ayrim bo‘laklardan 
iborat bo‘lgan buyumlardan tayyorlanadi. Siqilishga bo‘lgan mustaxkmligi 3,5 Mpa 
dan kichik bo‘lmagan gipssementputssolan bog‘lovchi modda asosida olinadi. 
к
w
V
m
r
520
1
6
,
0
5
,
2
5
,
2
520
1












---

45 
Gips tolali qatlamlar (GTK). Markasi G-4;G-7 bo‘lgan gips bog‘lovchi modda, 
qog‘oz chiqindisi va suv aralashmasidan tayyorlanadi. Uning o‘lchamlari, mm: 
uzunligi 2500-3600; eni 1200; qalinligi 10,12,14,16,19 bo‘ladi. 
Egilishga bo‘lgan mustahkamlik chegarasi 4.6-5,3 Mpa dan kam bo‘lmasligi 
kerak. Gips kartonli qatlam gips bog‘lovchi modda, shisha tola va qo‘shimcha 
asosida tayyorlanadi. 
Gips bezak plitalari yuzasida naqshi bo‘lgan elastik qoliplarga bir me’yorda 
uzluksiz ravishda gips xamirini quyish usuli bilan olinadi. Gips bog‘lovchi 
moddaning markasi G-2;G-7 bo‘ladi. 
Tovush yutuvchi gipsli plitalar markasi G-5 dan kichik bo‘lmagan gips 
bog‘lovchi asosida ko‘p qatlamli g‘ilofni qoliplash va keyin ular orasiga tovush 
yutuvchi moddalar joylashtirib olinadi. 
Quruq gips aralashmasi polni ostidan yotqiziladigan o‘zi tekislanadigan 
qatlamlar hosil qilish uchun tayyorlanadi. Ular ko‘rinishidagi gips bog‘lovchiga 
qo‘shimcha (sement, shlak, qo‘shib olinadi).