R. H. Kushatov axborot xavfsizligi va intellektual mulkka kirishni boshqarish

2.2. Axborot xavfsizligi masalalarini tartibga soluvchi asosiy ko‘rsatma hujjatlar
Uzbekiston Prezidentining 12.12.2002 yildagi №439-11-sonli Farmoni bilan tasdiqlangan (10.01.2000 yildan boshlab tahrirdagi) O’zbekiston Milliy xavfsizligi konsepsiyasini hisobga olgan holda "Global axborot jamiyatining Okinava xartiyasi, integratsiyalashgan axborot jamiyati" ni aks ettiradi.
Asosiy manfaatlar:
Shaxsiyat - konstitutsiyaviy huquqlar va erkinlik, shaxsiy xavfsizlikni ta'minlash, hayot sifati va darajasini oshirishda, jismoniy, ma'naviy va intellektual rivojlanishda;
- Jamiyat - demokratiyani targ‘ib qilishni, jamoat kelishuviga erishish va qo‘llab-quvvatlashni, aholining ijodiy faolligining o‘sishini va O’zbekistonning ma'naviy tiklanishini o‘z ichiga oladi;
- Davlat - O’zbekistonning konstitutsiyaviy tizimi, suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qilishda, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlikni o‘rnatishda, qonunlarning so‘zsiz bajarilishida va huquqni muhofaza qilish, huquqni muhofaza qilishda.
Konsepsiya axborot sohasidagi O’zbekistonning milliy manfaatlarini belgilaydi.
O’zbekistonning milliy manfaatlari ma'lum vazifalarni hal qilish uchun jamiyat va davlatning say-harakatlariga e'tibor qaratish zarurligini keltirib chiqaradi. Bular:
- sotib olish sohasida fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari va erkinligiga rioya qilish, axborot va uni almashish;
- milliy ma'naviy qadriyatlarni himoya qilish; - milliy, madaniy meros, axloq normalari va jamoat axloqini targ‘ib qilish;
- fuqaroning ishonchli ma'lumot olish huquqini ta'minlash;
- zamonaviy telekommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish. Ushbu vazifalarni amalga oshirishda davlatning rejalashtirilgan faoliyati O‘zbekistonning XXI asrda jahon taraqqiyoti markazlaridan biriga aylanishiga imkon beradi. Shu bilan birga, ommaviy ongni manipulyatsiya qilish uchun ma'lumotlardan foydalanish kerak. Davlat axborot resursini muhim siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnik va harbiy ma'lumotlarning tarqalishidan himoya qilish.
Ushbu Konsepsiyaga muvofiq AXning eng muhim vazifalari :
- erkin ma'lumot almashish zarurati va uni tarqatishda cheklovlar o‘rtasida zarur muvozanatni o‘rnatish;
- axborot tuzilmasini takomillashtirish, yangi axborot texnologiyalarini rivojlantirishni jadallashtirish va ularni keng tarqatish, izlash, yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va tahlil qilish vositalarini birlashtirib, global miqyosda O‘zbekistonning infratuzilmasiga ma'lumotlarni kiritish bilan;
- Federal Agentlikning yetakchi roli bilan tegishli normativ-huquqiy bazani va muvofiqlashtirishni rivojlantirish, hukumatning O‘zbekiston Prezidenti bilan aloqasi va axborotlari, federal organlar, davlat hokimiyati va boshqa organlari faoliyati;
- ichki telekommunikatsiya va axborot sanoatini rivojlantirish, ularning chet el analoglariga nisbatan ustuvorligi ichki bozorda keng tarqalgan;
- birinchi navbatda davlat hokimiyatining federal organlarida va mudofaa majmuasi korxonalarida davlat axborot resursini himoya qilish.
O‘zbekistonning Axborot xavfsizligi doktrinasi, 09.09.2001-yildagi № Pr-1895, O‘zbekiston AXning maqsadi, vazifalari, tamoyillari va asosiy yo‘nalishlari to‘g‘risida rasmiy qarashlar to‘plamini taqdim etadi . 
Bunda asosiy vazifalar:
- O‘zbekiston AX sohasida davlat siyosatini shakllantirish uchun;
- AXning huquqiy, uslubiy, ilmiy va tashkiliy ta'minotini takomillashtirish bo‘yicha takliflar tayyorlash;
- O‘zbekistonning AXni ta'minlash uchun maqsadli dasturlarni ishlab chiqish.
Doktrinaning tuzilishi 4 bo‘lim va 11 bobdan iborat. " O‘zbekistonning axborot xavfsizligi " ning birinchi qismida AX tushunchasi berilgan , axborot sohasida shaxs, jamiyat va davlatning milliy manfaatlari mavjud . Doktrinada ular Milliy xavfsizlik konsepsiyasidan ko‘ra batafsilroq yoritilgan.
XB asosida davlatning strategik va dolzarb vazifalari va tashqi siyosati ma'lumotlarning quyidagi ro‘yxatlangan manfaatlari asosida shakllanadi:
- shaxsiyat - inson va fuqaroning axborotga kirish, taqiqlanmagan faoliyat manfaatlari, jismoniy, ma'naviy va intellektual, intellektual, intellektual va intellektual rivojlanish manfaatlaridan foydalanish to‘g‘risidagi konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirishga kiritilgan;
- jamiyat - shaxsning ushbu sohadagi manfaatlarini ta'minlash, demokratiyani targ‘ib qilish, huquqiy ijtimoiy davlatni yaratish, jamoatchilik kelishuviga erishish va qo‘llab-quvvatlash, O‘zbekiston ma'naviy yangilashga sodiqdir;
- davlatlar - O‘zbekiston axborot infratuzilmasining uyg‘un rivojlanishi uchun sharoit yaratish, konstitutsiyaviy huquqlar va inson va fuqaroning erkinligini ta'minlash, axborot olish va foydalanish Konstitutsiyasi Konstitutsiyasidan foydalanish sohasida.
O‘zbekistonning yaxlitligi, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlik, qonun va tartibning so‘zsiz xavfsizligi, teng huquqli va o‘zaro manfaatli xalqaro hamkorlikni rivojlantirish.
AX tahdidlarining turlari va ularning manbalari aniqlangan. Ular, shuningdek, Milliy xavfsizlik kontseptsiyasidan farqli o‘laroq, ishlab chiqilgan.
Ikkinchi bo‘limda "Axborot xavfsizligi usullari" :
- O‘zbekistonning AX-ni ta'minlashning umumiy usullarini aniqlash;
- O‘zbekistonning AXni ijtimoiy hayotning turli sohalarida ta'minlashning o‘ziga xos xususiyatlari aniqlandi;
- AX xavfsizligi sohasidagi xalqaro hamkorlik bilan belgilanadi.
" O‘zbekistonning axborot xavfsizligini ta'minlash bo‘yicha davlat siyosatining asosiy qoidalari" ning uchinchi qismida quyidagilar mavjud :
- davlat siyosatini ta'minlash tamoyillari;
- O‘zbekiston AX davlat siyosatini amalga oshirish bo‘yicha ustuvor tadbirlar.
To‘rtinchi bo‘lim " O‘zbekiston axborot xavfsizligi tizimining tashkiliy asoslari " AX xavfsizlik tizimining asosiy funktsiyalari va uning tashkiliy asoslarini mustahkamlaydi.
Doktrinada sohada axborot xavfsizligining o‘ziga xos xususiyatlari aniqlangan:
- iqtisodiyot;
- ichki va tashqi siyosat;
- fan va texnika;
- ma'naviy hayot;
- ommaviy axborot va telekommunikatsiya tizimlari;
- mudofaa;
- huquqni muhofaza qilish va sud, shuningdek favqulodda vaziyatlarda.
Bu AX homiyligida davlatning qonunchilik faoliyatini kuchaytirishga qaratilgan birinchi urinishdir. Bunday mustahkamlash­ning ahamiyati haqida gapirishning hojati yo‘q, chunki bu davlat faoliyatining barcha sohalariga ta'sir qiladi va milliy xavfsizlik tizimida amalda ustuvor o‘rinni egallaydi.