R. H. Kushatov axborot xavfsizligi va intellektual mulkka kirishni boshqarish

2-Mavzu


Axborot xavfsizligida O’zbekiston milliy xavfsizlikni belgilovchi tarkibiy qismi ekanligi

2.1. O’zbekiston milliy xavfsizligi tizimida axborot xavfsizligining o‘rni: tushunchasi, tuzilishi va mazmuni.

2.2. Axborot xavfsizligi masalalarini tartibga soluvchi asosiy ko‘rsatma hujjatlar.
2.3. Uzbekistondagi axborot xavfsizligining zamonaviy tahdidlari


2.1. O’zbekistonning milliy xavfsizligi tizimida axborot xavfsizligining o‘rni:
Mamlakatning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va harbiy faoliyatini axborotlashtirish va natijada axborot tizimlarining shiddatli rivojlanishi fuqarolik jamiyati, davlat va boshqa suveren davlatlar tomoni sifatida ma'lumotlarga tashriflarning haqiqiy o‘sishi bilan birga keladi. Shubhasiz, qonun ustuvorligi oldida turgan asosiy vazifalardan birining belgilangan vaziyatida, haqiqiy mavjudlik va axborotni zarur darajadagi himoya qilish, o‘zini himoya qilish huquqini himoya qilish o‘rtasidagi chuqur ziddiyatning yechimi mavjud. 
Axborot xavfsizligi davlat (jamiyat, shaxs) qobiliyatlari bilan belgilanadi :
- hayotiyligini, barqaror ishlashi va rivojlanishini saqlab qolish uchun yetarli va himoyalangan axborot resurslari va axborot oqimlarining yetarlicha aniqligini ta'minlash;
- shaxsiy va jamoat ongi va odamlar ruhiyatiga, shuningdek kompyuter tarmoqlari va boshqa texnik ma'lumot manbalariga oid tahdid va tahdidlarga, salbiy axborot harakatlariga qarshi turish;
- shaxsiy va guruhiy ko‘nikmalarni va xavfsiz xulq-atvorni rivojlantirish;
- axborot urushida qo‘llanilmasligi kerak bo‘lgan etarli choralarga doimiy tayyorlikni saqlash.
Zamonaviy jamiyat hayotining har qanday sohasi rivojlangan axborot tuzilmasisiz ishlamaydi. Milliy axborot resursi bugungi kunda davlatning, iqtisodiy va harbiy qudratining asosiy manbalaridan biridir. Axborot davlat faoliyatining barcha sohalariga kirib borish orqali o‘ziga xos siyosiy, moddiy va qimmatli ifodani oladi.
Axborot xavfsizligining har qanday mamlakatida alohida ma'no berilgan. Ushbu vazifa o‘z rivojlanishida davlat ehtiyojlari, ma'lumot olish imkoniyatlari, usullari va vositalariga (xususan, razvedka ma'lumotlariga), davlatning huquqiy rejimiga va undan foydalanishning haqiqiy ma'lumotlariga qarab bir qator bosqichlarni bosib o‘tadi.
Mamlakatimizda bunday tizimni o‘rnatish va takomillashtirishning muhim bosqichi 70-80-yillar edi. 70-yillarning boshlari bilan. Dunyoning yetakchi davlatlarining razvedka faoliyatida razvedkaning texnik vositalarini keng miqyosda qo‘llash boshlandi. Dovulli ilmiy-texnik taraqqiyot bilan mashhur bo‘lgan, ayniqsa, harbiy sohadagi 80-yil tashqi razvedkaning texnik vositalarini yanada rivojlantirishga yangi turtki berdi ya’ni 70% gacha bo‘lgan razvedkaning 70% gacha aniqlanishini aytish mumkin.
Murakkab vaziyat chet el razvedkasiga qarshi tizimni takomillashtirishni talab qildi. Davlat va xizmat sirlarini saqlash bo‘yicha umumiy chora-tadbirlar tizimiga davlat ahamiyatining berilishi va uning tarkibiy qismlaridan biri texnik razvedkaning qarshi razvedkasiga aylandi.
90-yillarning boshlariga qadar. harbiy-siyosiy va ilmiy-texnik sohada sifatli o‘zgarishlar ro‘y berdi, bu ko‘pchilikni axborotni himoya qilish sohasidagi davlat siyosatini qayta ko‘rib chiqishga majbur qildi.
Avvalo, axborot texnologiyalari uni uzatish va qayta ishlashning texnik vositalarida keltirilgan ma'lumotlarning hajmi va ahamiyatini tubdan o‘zgartirdi. Ikkinchidan, Uzbekistonda amalda axborot resurslariga davlat monopoliyasi mavjud edi, xususan, fuqaroning ma'lumot izlash, olish va tarqatish konstitutsiyaviy huquqi. Uchinchidan, axborotni himoya qilishning avvalgi ma'muriy mexanizmi samarasiz bo‘lib qoldi, shu bilan birga ushbu sohada idoralararo muvofiqlashtirishga ehtiyoj obyektiv ravishda oshdi. To‘rtinchidan, O’zbekistonning xalqaro mehnat taqsimotiga qo‘shilishi, boshqa davlatlar bilan iqtisodiy, madaniy, gumanitar aloqalarning kuchayishi munosabati bilan ko‘plab rejimlarni cheklovchi choralar chet el fuqarolari tashrifi uchun yopiq bo‘lgan hududlar qabul qilinishi mumkin emas.
- 2000 yil O’zbekistonning milliy xavfsizligi konsepsiyasi (Prezidentning Farmoni bilan tasdiqlangan, tahr. 10.01.2000 yildan);
- 2000 yil - "Yagona ta'lim axborot muhitini rivojlantirish (2001–2005)", "Elektron O’zbekiston" federal maqsadli dasturlari;
- 2007 yil 25-iyul - " O’zbekistonda axborot jamiyatini rivojlantirish strategiyasi" dasturi (O’zbekiston Xavfsizlik Kengashi tomonidan qabul qilingan);
- 2002 yil - "2002–2010 yillarda elektron O’zbekiston" Federal maqsadli dasturi (O’zbekiston Hukumati tomonidan 2002 yil 28 yanvarda 65-son bilan tasdiqlangan);
- 2007 yil " O’zbekistonda axborot jamiyatini rivojlantirish strategiyasi" O’zbekiston xavfsizlik kengashi tomonidan 2007-yil 25- iyulda tasdiqlangan) va boshqalar.