Ър. Исматулдаев, А. Н. Ма судов, А. Х. Абдуллаев Б. М. Ахмедов, А. А. Аъзамов


Download 1.73 Mb.
bet21/96
Sana08.05.2023
Hajmi1.73 Mb.
#1446646
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   96
Bog'liq
Metrologiya ДАРСЛИК МКК учун

У * f (Xl X2 ..JCn).
Мажмуий улчаш - бир неча номдош катталикларнинг бирикмасини бир вактда бевосита улчашдан келиб чиккан тенгламалар тизимини ечиб, изланаётган кийматларни топиш. Масалан, хар хил тарози тошларининг массасини солиштириб, бир тошнинг маълум массасидан бошкасининг массасини топиш учун утказиладиган улчашлар.
Биргаликдаги улчаш - турли номли икки ва ундан ортик катталиклар орасидаги муносабатни топиш учун бир вактда утказиладиган улчашлар. Мисол, резисторнинг 20 °С даги кийматини турли температураларда улчаб топиш.
82
Мутлаж, улчаш - бир ёки бир неча асосий катталикларни бевосита улчанишини ва (ёки) физикавий доимийликнинг кийматларини куллаш асосида утказиладиган улчаш.
Нисбий улчаш - катталик билан бирлик урнида олинган номдош катталикнинг нисбатини ёки асос клдиб олинган катталикка нисбатан номдош катталикнинг узгаришини улчаш.
Улчаш учун турли усуллардан фойдалан1миз.
Улчаш усули деганда улчаш крнун-кридалари ъа улчаш воситаларидан фойдаланиб, катталикни унинг бирлиги билан солиштириш усулларини тушунамиз.
Улчашнинг куйидаги усуллари мавжуд:
Бевосита бздолаш усули - бевосита улчаш асбобининг санаш курилмаси ердамида туфидан туфи улчанаетган катталикнинг кийматини топишдир. Масалан, пружинали манометр билан босимни улчаш ёки амперметр ердамида ток кучини топиш.




6

3 JL раем. Бевосита бахолаш усули
' 83

Улчов билан таккослаш (солиштириш) усули - улчанаетган катталикни улчов оркали яратилган катталик билан таккослаш (солиштириш) дир . Масалан тарози тоши ёрдамида массани аниклаш. Улчов билан таккослаш усулининг узини бир нечта турлари мавжуд:
Айирмали улчаш (дифференциал) усули - улчов билан
таккослаш усулининг тури хисобланиб, улчанаетган катталикнинг ва
улчов оркали яратилган катталикнинг айирмасини (фаркини) улчаш
асбобига таъсир килишдир. Мисол килиб узунлик улчовини киёслашда
уни компараторда намунавии улчов билан таккрслаб утказиладиган
улчаш ёки, вольтметр ёрдамида икки кучланиш орасидаги фаркни
улчаш, бунда кучланишлардан бири жуда юкори аникликда маълум,
иккинчиси эса изланаётган катталик хисобланади.
AU»Uo-U„; U.«Uo-dU
Ux билан Uo канчалик якин булса, улчаш натижаси хам шунчалик аник булади.

О

Download 1.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling