R. X. Maksudov

2.12a-rasm .
2.3-§. Rezbali birikmalarni ishlashining o ‘ziga xos xususiyatlari
Rezbali birikma bu rezbali sterjen va bu sterjenga burab kiritilgan 
gaykadan iborat bo‘ladi (2.13-rasm).
K alitga 
q o ‘yilgan 
Fk 
kuch 
yordam ida hosil bo‘lgan burovchi 
m om ent 
rezbadagi 
ishqalanish 
ham da gaykaning detalga tegib 
turgan sirtidagi ishqalanish kuchla- 
ridan 
hosil 
boMgan 
momentni 
yengish kerak boMadi, y a ’ni
T6 =TP+TT =FK I 
[2.1]
bunda: Tr- rezbadagi moment; Tt- gaykaning detalga tegib turgan sirtida 
hosil boMgan ishqalanish kuchning momenti. F k - kalit uchiga q o ‘yilgan 
kuch, N; I -  kalitning hisobiy uzunligi.
18

---

Tr, Tt moment qiymatlari quyidagicha aniqlanadi, bunda rezbadagi 
moment:
TP = F,0,5d2 = F„-tg(p + 
[2.2]
bunda: p- rezbaning ko‘tarilish burchagi; (p1 - ishqalanish burchagi; F0- 
bo'ltni sirib tortish uchun kerakli kuch, N.
Gaykaning detalga tegib turgan sirtida hosil boMgan moment 
o ‘rtacha diametr bo‘yicha aniqlandi. Bunda ishqalanuvchi kuch R,=Fof, 
bu kuch o ‘rta radius bo‘yicha ta ’sir etadi.
Т/ ~ R f' Rfp =Fnf  
[2.3]
bunda: dvp = 
; D - gaykaning detalga tegib turgan diametri; d0 -
vint uchun m oijallangan teshikchaning diametri, 2.14-rasm.
Kalitdagi burovchi momentning umumiy qiymati
T, = F -l = Fo[0,5d7tg ^ + 
[2.4]
Formulaga standart qiymatlarni qo‘ysak, y a’ni 1=15d metrik 
rezbalar uchun (3=2,5°; d2~0,9d; dyp~ l,4 d ; f=0,H O ,2, bunda IN kuch 
yordamida (60-100) N kuchdan yutiladi.
2.4-§. Vintli juftlarni o‘z-o‘zidan to‘xtashi va F.I.K
Vintli juftlarda gayka o ‘z-o‘zidan bo‘shab ketmasligi uchun
 
shart bajarilishi kerak. Mahkamlash uchun ishlatiladigan hamma 
birikm aiar o ‘z-o‘zidan to ‘xtash xususiyatiga ega. Masalan: yirik qadamli 
M20 metrik rezbada, rezbaning ko‘tarilish burchagi, ^=2°29 keltirilgan 
ishqalanish burchagi ^'= 9n50 . demak birikmada o ‘z-o‘zidan to'xtash 
taminlangan.
Vintli juftlarda F.I.K -b u qiymat vintning foydali ishini, vint yoki 
gayka bir marta aylanganda bajarilgan ishning nisbati sifatida olinadi, 
y a ’ni