“raqamli iqtisodiyot” kafedrasi boxodirov bunyod otasini ismi

2.2.1- jadval.
Ijro uchun rag‘batlantirishning namunaviy tizimi⁵⁷.

t/r	Kompaniya bo’limlari	Mukofotlash mezonlari	Mukofot miqdori (xizmat maoshiga nisbatan foiz hisobida)
1	Texnologiya bo’limi	Ish rejasini bajarilishi, belgilangan texnologiya yangiliklari muddatida joriy etilganligi uchun	40
2	Sotuv bo’limi	Sotuv rejasini bajarilishi, xaridorlar tomonidan shikoyatlar yo’qligi uchun	36
3	Farroshlar uchun	Barcha bo’linma va hududlar tozaligini ta’minlanganligi uchun	36

Alohida topshiriqlar ijrosi uchun mukofotlar ish haqi fondi hisobidan joriy oyda amalda xodimning ishlagan kunlari uchun to‘lanadi.
2.2.2 – jadval.
“O‘ZBAT A.O.” qo‘shma korxonasi Urgut fermentatsiya zavodining 2017-2019 yillardagi texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlar tahlili⁵⁸

№	Ko’rsatkichlar nomi	O’lchov birligi	Yillar			2019 yilda 2017 yilga nisbatan
			2017	2018	2019		(+,-)	(%)
1	Mahsulot sotishdan tushgan tushum	ming so’m	1706335	2855083	2935461		80378	102,82
2	Sotilgan mahsulotlarning tannarxi	ming so’m	1375949	2306058	2408076		102018	104,42
3	Ishlovchilarning ro’yxatdagi soni	kishi	167	207	173		-34	83,57
	- ishchilar	kishi	148	184	150		-34	81,52
	- xizmatchilar	kishi	19	23	23		0	100,00
4	Ishlovchilarning yillik ish haqi fondi	ming so’m	107119	289389	182380		-107009	63,02
	- ishchilar	ming so’m	103535	276380	156310		-120070	56,56
	- xizmatchilar	ming so’m	3584	13009	26070		13061	200,40
5	Asosiy vositalarning o’rtacha yillik qiymati	ming so’m	81832	111076	149632		38556	134,71
6	Aylanma mablag’larni o’rtacha yillik qiymati	ming so’m	431293	808420	1430534		622114	176,95
7	Bir ishlovchining o’rtacha yillik ish unimi (1/3)	ming so’m	10217,57	13792,67	16967,98		3175,311	123,02
8	Bir ishchining o’rtacha ish unimi	ming so’m	11529,29	15516,76	19569,74		4052,985	126,12
9	Umuxujalik faoliyatining foydasi	ming so’m	26342	44117	55541		11424	125,89
10	Soliqlar	ming so’m	5651	8484	12093		3609	142,54
11	Sof foyda	ming so’m	20691	35633	43448		7815	121,93
12	Rentabellik darajasi (11/2*100%)	%	1,50	1,55	1,80		0,26	116,77
13	debitorlik qarzlari	ming so’m	247770	676693	327833		-348860	48,45
14	kreditorlik qarzlari	ming so’m	390745	760892	1376420		615528	180,90

Rag‘batlantirishning yana bir turi — xodimlarga imtiyozli (foizsiz) qarz berishdir. Shuningdek, ko‘pgina kompaniya va firmalarda farzand tug‘ilishi munosabati bilan, oila qurilishi (nikoh rasmiylashtirilishi) munosabati bilan, yaqin qarindoshlar vafoti munosabati bilan eng kam ish haqi miqdorining 5 baravaridan 10 baravarigacha moddiy yordam ko‘rsatish amaliyoti ham mavjud.
“O‘ZBAT A.O.” qo‘shma korxonasining Urgut fermentatsiya zavodining 2017-2019 yillardagi texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlar tahlili jadvalidan ko‘rinib turibdiki, korxonaning mahsulot sotishdan tushgan tushum ko‘rsatkichlari yillar davomida o‘zgarib borgan. 2017 yilda 1706335 ming so‘mni, 2018 yilda 2855083 ming so‘mni va 2019 yilda 2935461 ming so‘mni tashkil qilgan.Bu ko‘rsatkichlarni o‘tgan yil bilan solishtirsak, ya’ni 2019 yilni 2018 yildan ayirsak 80378 ming so‘mga ko‘p mahsulot ishlab chiqilgan yoki 102,82 foizga teng bo‘lgan. Sotilgan mahsulot tannarxi ham shu yo‘sinda bo‘lgan. 2019 yil bilan 2018 yilni solishtirsak 102018 ming so‘m yoki 4,42 foizga oshgan. Ishlab chiqarish tannarxi moddiy va mehnat xarajatlardan tashkil topgan.Undan tashqari asosiy vositalar amortizasiya ajratmasi va boshqa xarajatlarni o‘z ichiga oladi. Ishlovchilarning yillik o‘rtacha soni 2017 yilda 167 kishini, 2018 yilda 207 kishini, 2019 yilda 173 kishidan iborat bo‘lgan. Ish hajmi o‘tgan yilga oshgan, Ishlovchilarning o‘rtacha yillik soni 34 kishiga kamaygan. Shularadan 34 tasi ishlab chiqarishda band bo‘lgan ishchilarni tashkil qilgan. Ish haqi miqdori 107009 ming so‘mga kamaygan foiz hisobida 63,02 ga teng bo‘lgan.
Korxonaning sof foydasi yillar davomida o‘zgarib borgan. 2018 yilda 44117 ming so‘mni, 2019 yilda 55541 ming so‘mni tashkil qilgan. 2019 bilan solishtirsak, 7815 ming so‘mga yoki 28,89 foizga oshgan. Ishlovchilarning yillik ish unumi 3175,311 ming so‘mga yoki 23 foizga oshgan. Ishlab chiqarishda band bo‘lgan ishchilarning yillik ish unumi 4052,985 ming so‘mga yoki 26,12 ming so‘mga oshganligini ko‘rishimiz mumkin. Asosiy vositalarni o‘rtacha yillik qiymati 2018 yilda 111076 va 2019 yilda 149632 ming so‘mga teng bo‘lgan. O‘tgan yili joriy yilga nisbatan kam mahsulot va ish bajarilgan. Ishchilarni ishlovchilar tarkibidagi tutgan salmog‘i 2017 yilda 89 foizni, 2018 yilda 89 foizni va 2019 yilda 88 foizni tashkil qilgan. Bu ko‘rsatkich 2018 yilga nisbatan 1 foizga kamaygan yoki 99 foizga teng bo‘lgan. Xizmatchilarni ishlovchilar tarkibidagi tutgan salmog‘i 2017 yilda 11% , 2018 yilda 11% va 2019 yilda 12% ga teng bo‘lgan. O‘tgan yil bilan solishtirsak 1 kishiga ko‘p va 9 foizga oshganligini ko‘rishimiz mumkin.
2.2.3 – jadval.
“O‘ZBAT A.O.” qo‘shma korxonasi Urgut fermentatsiya zavodining 2017-2019 yillardagi xodimlar ish samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tahlili⁵⁹

№	Ko‘rsatgichlar nomi	O’lch.bir.	2017 Yil	2018 yil	2019 yil	2017 yilda 2019 yilga nisbatan
						(+, -)	%
1	2	3	4	5	6	7	8
1	Mahsulot sotishdan tushgan tushum	ming. so‘m	17063350	28550830	29354610	803780	102,8
2	Yalpi daromad	ming. so‘m	3303860	5490250	5273850	-216400	96
3	Sof foyda	ming. so‘m	206910	356330	434480	78150	121,9
4	Ishlovchilarning o‘rtacha yillik soni	kishi	167	207	173	-34	83,5
5	Mehnat potensialini natijaviyligi, ya’ni mehnat unumdorligi, (1q /4q)	ming. so‘m	102170,5	137920,6	169670,9	+31750,3	123
6	Mehnat potensialini daromadliligi, ( 2q / 4q )	ming. so‘m	19780,3	26520,2	30480,4	+3960,2	115
7	Mehnat potensialini foydaliligi, (3q / 4q )	ming. so‘m	1230,89	1720,1	2510,1	+790	146

“O‘ZBAT A.O.” qo‘shma korxonasi Urgut fermentatsiya zavodining 2017-2019 yillardagi mehnat resurslarini ish samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tahlilida mahsulot sotishdan tushgan tushum ko‘rsatkichlari yillar davomida o‘zgarib borgan. 2017 yilda 17063350 ming so‘mni, 2018 yilda 28550830 ming so‘mni va 2019 yilda 29354610 ming so‘mni tashkil qilgan. Bu ko‘rsatkichlarni o‘tgan yil bilan solishtirsak, ya’ni 2019 yilni 2018 yildan ayirsak 803780 ming so‘mga ko‘p mahsulot ishlab chiqilgan yoki 102,82 foizga teng bo‘lgan.
Mahsulot sotishdan tushgan tushumdan ishlab chiqarish tannarxni chegirib tashlasak, yalpi daromad hosil bo‘ladi. Bizning tahlilimizda yalpi daromad 2019 yilda 5273850 ming so‘mga, 2018 yilda 5490250 ming so‘mni tashkil qilgan. Joriy yilni o‘tgan yil bilan solishtirsak, 216400 ming so‘mga kamayganligini yoki 96 foizga teng bo‘lganligini ko‘rishimiz mumkin. Korxonaning sof foydasi yillar davomida o‘zgarib borgan. 2019 yilda 434480 ming so‘mni, 2018 yilda 356330 ming so‘mni tashkil qilgan. O‘tgan yil bilan solishtirsak, 78150 ming so‘mga yoki 21,93 foizga oshgan.
Ishlovchilarni 2019 yil bilan solishtirsak 34 kishiga kamayganligini va 83,57 foizni tashkil qilgan. Mehnat potensialini natijaviyligi, ya’ni mehnat unumdorligi, ishlovchilarning yillik ish unumi 31750,31 ming so‘mga yoki 23 foizga oshgan. Mehnat unumdorligiga o‘sishiga asosiy sabab mahsulot ishlab chiqarish hajmini ortishi sabab bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar mulkchilikning turli shaklida faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarda xodimlarni moddiy jihatdan rag‘batlantirishning eng maqbul shakl va uslublarini topish va qo‘llashni taqozo etmoqda. Ana shu masalada moddiy jihatdan rag‘batlantirishning korxona faoliyati natijalari, bu natijalarga erishishda har bir xodimning hissasini hisobga olish bilan bog‘liqligini ta’minlash, ish haqining davlat tomonidan boshqarilishi, bozor konyunkturasi iloji boricha to‘liq hisobga olinishi maqsadga muvofiqdir.