Raqamli iqtisodiyot va axborot tenologiyalari

Rasm 1.1. Marketing axborot manbalari
2
 
2
Manba. Tadqiqotlar asosida muallif tomonidan tuzilgan

---

24 
 
An'anaga ko'ra, marketing axborot tizimlari (MAT) marketing qarorlarini 
qabul qilishni qo'llab-quvvatlaydigan tizimlar sifatida qaraladi. MATning birinchi 
ta'rifini Koks D.F. va Good R.E. (1967), unga ko'ra MATni qaror qabul qilish uchun 
ma'lumotni odatiy rejalashtirilgan tahlil qilish va taqdim etish uchun protseduralar 
va usullar to'plami sifatida ko'rib chiqish mumkin. Brien R. H. va Stafford J. E. 
(1968), Smit S.V. (1968) va Buzzell R.D. (1969). Keyinchalik bu ta'rif ishlab 
chiqildi. Marketing ma'lumotlari nazorat, rejalashtirish va tadqiqotga bo'lingan. 
Bunday axborot tizimlarining maqsadlari marketing qarorlarini qabul qilish uchun 
o'z vaqtida va aniq ma'lumotlarni to'plash, saralash, tahlil qilish, baholash va 
tarqatish, shuningdek rejalashtirish va nazorat tizimini takomillashtirish edi. Shmidt 
K. P. (1993) MATni marketing ma'lumotlari, kompyuter texnologiyalari va 
kompaniya rahbariyatining doimiy o'zgaruvchan ongining dinamik kombinatsiyasi 
sifatida ta'riflagan. Tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, MAT resurslaridan foydalanish 
tashkilot muvaffaqiyatining hal qiluvchi omili bo'lishi mumkin va strategik 
rejalashtirish jarayonining ajralmas qismiga aylanishi kerak.
So'nggi yillar ichida ko'plab mualliflar Dibb (1994), McDonald (1996), Li 
(1998), Berns va Bush (1998), Kotler (1999), Ritchie and Brindley (2001) va 
boshqalar) turli xil MAT modellarini tadqiq qilib kelganlar. 1-jadvalda tipik quyi 
tizimlar va ularning ahamiyati nuqtai nazaridan MAT modellari keltirilgan. Ular 
birlamchi qo‘llanilishiga ko‘ra 6 guruhga bo‘linadi: ma’lumotlarni yig‘ish, tahlil 
qilish, marketingni rejalashtirish, marketing qarorlarini qabul qilish, marketing 
faoliyati, nazorat. Shu bilan birga, tashqi nazorat (marketing muhiti ustidan) va 
ichki nazoratni (korxona, xodimlarning samaradorligi va rejaning bajarilishi 
ustidan) farqlash mumkin. 

---

25