Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
33
topshiriqni tо‘g‘ri bajarayotganini kuzatib turadi. Keyin bolalar о‘z о‘rnini almashadilar. 
4. Ikkita bola bir-birininig qarshisida turadi. Ulardan biri biror bir xarakatni bajaradi, 
boshqasi esa uning xarakatlarini og‘zaki bayon etib turadi. Keyin ular о‘rin almashadilar. 
Didaktik о‘yinlar va topshiriqlar:
1. Bolaga rasmlar beriladi, bu rasmlarda tasvirlangan narsalarni о‘ng tomonga qolganini 
esa chap tomonga terish buyuriladi. 
2. Stol atrofida о‘tirib, о‘ng va chap tomonini aniqlash sо‘raladi. 
A) Aylananing о‘ng tomonga, tо‘rtburchakni chap tomonga qо‘yish.
B) Nuqta chizish sо‘raladi, nuqtaning о‘ng tomoniga aylana, chap tomoniga tо‘rt 
burchak, yuqorisiga uchburchak chizish. 
C) Oq qog‘ozga katta kataklar chiziladi, bolaning qо‘liga aylana berib uni kataklar 
bо‘ylab yо‘naltirish og‘zaki aytib turiladi, masalan: о‘nga chapga, yuqoriga, pastga.
D) Kiyimining о‘ng va chap yengini aniqlash. Shimining о‘ng va chap chо‘ntagini 
aniqlash
Bolalarga bir xil va har xil shakllar beriladi, ulardagi о‘xshash va bir biridan farqli 
tomonlarini aniqlash sо‘raladi. Shakllarni tahlil qilish, ularni bir xil va har xil ekanligini 
topish, bolaning diqqatini jamlashga va fazodagi predmetlarning tomonlarini tо‘g‘ri idrok 
etishga о‘rgatadi.
Bolalar fazoda mо‘ljal olishni о‘rganishi davomida turli topshiriqlarni bajarib boradilar. 
Masalan, shakllarni kо‘chirib chizadilar sо‘ng rasmga qarab bu shakllarni о‘yinchoqlardan 
yasaydilar. Shuningdek quyidagi malakalarni rivojlantirish ham zarurdir. Bir xil predmetlarni
va tasvirlarni tanlab olish buyuriladi. Oldin bolalar predmetlarni joylashtirishni mо‘ljalga 
olish о‘zlashtiriladi, sо‘ng bolalarga raqamlarni joylashtirish tartibini aniqlash bо‘yicha 
topshiriqlar beriladi. 
Korreksion ish avval fazoviy tushunchalarni tushuntirish, sо‘ng esa bolalar tomonidan 
ularni qо‘llanilishini о‘rgatishdan boshlanadi. Eng avval, bola pedagog kо‘rsatmasiga kо‘ra 
barcha turdagi harakat va predmetli manipulyatsiyani bajaradi. 
1.Stolning ustida yashik qopqog‘i bilan turibdi. Bolaga kartondan qilingan aylana 
(dumaloq shakli) beriladi, aylanani yashikni ustiga, ichiga, tagiga, orqasiga, oldiga, qо‘yish 
taklif qilinadi.
Stolningn ustida yashik qopqog‘i bilan turibdi. Pedagog aylanalarni yashikni ustiga, 
ichiga, tagiga, orqasiga, oldiga joylashtiradi va boladan aylanalarni kо‘rsatma asosida 
olishni sо‘raydi.
Aylanani yashik ichidan ol.
Aylanani yashikdan ol.
Aylanani yashik tagidan ol.
Yashik tagida yotgan aylanani ol va h.k.
Pedagog bolaning kо‘z oldida aylanalarni ikkita yashikka joylashtiradi, gapning boshini 
talaffuz etadi, о‘quvchilar esa u gapni tugatishi kerak:
Masalan, men aylanani solaman (yashikni ichiga, yashikni ustiga, yashikni tagiga, 
yashiklar orasiga, yashikdan oldin). Men aylanani olaman (yashikni ichidan, yashikni 
tagidan, yashikdan va h.k.)
“Ruchkani qо‘y” о‘yinida bolaga ikkita har xil predmet taklif qilinadi, masalan ruchka 
va penal, u defektologning kо‘rsatmasini bajarishi kerak: ruchkani penaldan о‘ngga, chapga, 
penalning ichiga ustiga qо‘y.
“Qalam qayerda turibdi?” о‘yinida qalamni daftarning ustiga qо‘ying va boladan qalam 
daftarga nisbatan qanday holatda turganligini aniqlashini taklif qilinadi. Qalamni daftarni 
tagiga, ichiga, daftarga nisbatan chapga, daftarni ustiga qо‘yish yoki daftarning orqasiga 

---