Redaktorlar: Y. X. Yusifov, E. E. Yaqublu, F.Ə.Əliyev, G. A. Ağamoğlanova
Download 17.41 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- ŞƏXSĐ MÜLKĐYYƏT
- ŞƏXSĐ YIĞIM
- ŞƏRTĐ MALĐYYƏ VAHĐDĐ
- ŞƏRTĐ OBYEKT
- ŞƏRTĐ YANACAQ
- ŞĐRKƏT
- ŞĐRKƏTĐN RƏSMĐ ÜNVANI (BAŞ QƏRARGAHI)
- Qeyd
|
ŞƏXSĐ MALĐYYƏ PLANLAŞDIRMASI- NIN VƏ ĐNSAN ĐNKĐŞAFININ ALƏT- LƏRĐ - insan inkişafı amili çox vaxt insanların yaxşı təhsil alması üçün seçim imkanlarının genişlənməsi ilə, uzun və sağlam həyat tərzi ilə, haqqı ödənilən maraqlı işlə, qocalıb işləmədikdə belə, əvvəlki gəlirinin və adət etdiyi həyat səviyyəsinin saxlanılması ilə ölçülür. Şəxsi
maliyyənin planlaşdırılması insan inkişafının baza dəyərlərini təmin etmək üçün spesifik maliyyə alətlərinin tam spektridir. O alətlər ki, orta səviyyəli insan inkişafı olan ölkələrdə kifayət qədər deyildir, aşağı səviyyəli insan inkişafı olan ölkələrdə isə onlardan bəziləri ümumiyyətlə olmaya bilər. Yüksək səviyyəli insan inkişafı olan ölkələrdə bank, sığorta və investisiya alətləri fəal istifadə olunur. Đnsanların qarşılarına qoyduqları məqsədə çatma imkanlarını genişləndirən şəxsi maliyyə planları alətlərinə aşağıdakılar aiddir: - depozit alətlər. Azərbaycanda depozitlər manat, dollar, avro və s. şəklində qoyulur. Təcili depozitlər əlavə ödəmələr edilmədən də qoyula bilər. Müəyyən faizlə gəlir götürməyə zəmanət verən, inflyasiya səviyyəsini qabaqcadan proqnozlaşdıran bəzi banklarda əlavə vəsaitin qoyulma müddəti 3-5 il təşkil edir; - xarici valyuta bazarı. Bildiyimiz kimi, bazar münasibətlərinin qurulmasının müəyyən
mərhələlərində xarici valyuta əhalinin əmanətini qiymətdən düşmədən xilas etmişdir. Keçmiş sovet ölkələrində fərdi şəxslərin valyuta əməliyyatları aparması cinayət işi sayılırdı və bu alətin əldə edilməsi qəti şəkildə qadağan olunmuşdu. Đlkin və əlavə əmlak bazarlarının mövcudluğu əhalinin mənzil şəraitinin yaxşılaşmasına geniş imkanlar yaratmışdır; - kredit alətləri. Onlara mağazalarda istehlak mallarının alınması üçün təqdim olunan kreditlər, heç bir spesifik məqsədlər tələb etməyən tələsik ehtiyacları ödəyən kreditlər (banklarda deyildiyi kimi, “sadəcə pul”), kredit kartlar, ev və mənzillərin təmiri üçün kreditlər, istirahət və səyahət üçün kreditlər, təhsil almaq üçün kreditlər, maşın almaq üçün kreditlər (klassik kreditlər – banklarda maşın alınması üçün verilən kreditlər, ekspress-kreditlər - birbaşa avtosalonlarda rəsmiləşdirilən kreditlər) və
nəhayət, ipoteka kreditləri aiddir; - xüsusi investorlara aid olan qiymətli kağızlar. Son illər iri şirkətlərin səhmlərinin əhali arasında yayılması ilə əlaqədar bu alətlərdən daha tez-tez istifadə olunur; - metal hesablar və qiymətli metallarla aparılan başqa əməliyyatların təmin edilməsi. Bəzi banklar gümüş, qızıl, platin və s. qiymətli metalların dəyərinə bərabər tutulan hesabları təklif edirlər; - pay investisiya fondları. Bu fondlara səhm, istiqraz fondları, səhm və istiqraz fondlarının birləşməsindən, kombinasiyasından yaranan
fondlar aiddir. Açıq fondlar istənilən iş günündə payların alınmasına və satılmasına imkan verir; - şəxsi sığortaya və şirkətlərin digər sığortasına xidmət edən sığorta şirkətləri; - şəxsi pensiya fondlarının xidməti.
– vətəndaşlara məxsus olan mülkiyyət formasıdır. Vətəndaşın şəxsi mülkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak, əmək qənaətləri və. s ola bilər.
- gələcəkdə tələbatının ödənilməsi üçün nəzərdə tutulmuş əhalinin pul gəlirinin bir hissəsidir. Bu vəsait məcmu pul kütləsinin bir hissəsi sayılır və ona şəxsi mülkiyyətin elementi kimi baxılır.
– “Şərti maliyyə vahidi haqqında” Azərbaycan Respublikası qanununun 2-ci maddəsi ilə müəyyənləşdirilən, 1 manat 19 qəpiyə bərabər olan məbləğ.
– “Tikinti” aqreqatı üçün müqayisə metodudur. Şərti tikinti obyektinin smetalarının faktiki qiymətlərlə qiymətləndirilməsidir. Şərtilik real tikintinin olmaması ilə bağlıdır. Müqayisəlilik və
reprezentativlik arasında kompromis hesab edilir. Əgər o, verilmiş ölkədə qiymətlərin mövcud səviyyəsində tikilmişdirsə, onda obyektin dəyəri haqqında məsələ həll edilir.
– müxtəlif yanacaq növlərinin ölçülməsi üçün tətbiq edilən şərti – natural vahiddir. Verilmiş yanacaq növünün miqdarının şərtiyə çevrilməsi əmsalın köməyi ilə aparılır. Burada, əmsal verilmiş yanacağın 1 kiloqramının yanacaq tərkibinin şərti yanacağın 1 kiloqramına nisbətinə bərabərdir. Đstilik törətmə qabiliyyəti ilə müəyyən olunur. Verilmiş yanacaq növünün
yanacaq tərkibinin çəki vahidi
laboratoriyalarda və ya xüsusi cədvəllərlə müəyyənləşdirilir.
619
ŞĐRKƏT – birləşmə nəticəsində alınacaq gəliri bölüşdürmək məqsədi ilə öz aktivlərini birləşdirən bir neçə şəxsdən (sahibkardan) ibarət qrupdur. Fərqləndirilirlər: - hüquqi şəxs statusuna malik şirkətlər: vətəndaş assosiasiyaları, kommersiya şirkətləri (açıq tipli səhmdar cəmiyyətləri, məhdud cavabdehlikli cəmiyyətlər), ortaqlı şirkətlər və s.; - xüsusi statusa malik şirkətlər: ictimai birliklər, kooperativ cəmiyyətləri və s.; - hüquqi şəxs statusu olmayan şirkətlər: tam yoldaşlıqlar.
– müəssisəyə cavabdeh olan hüquqi vahid tərəfindən seçilən, idarənin hüquqi ünvanıdır, yerli vahidin ünvanıdır. Çox vaxt müəssisə tərəfindən şirkətin bütövlükdə idarə olunması məhz bu ünvandan həyat keçirilir. Həmçinin adi ünvan kimi qeydiyyatdan keçən, lakin heç bir yerdə heç bir fəaliyyət növü aparmayan ofislər də mövcuddur.
– a) adətən nisbətən sərbəst (avtonom) olan, müəssisənin qeydiyyatdan keçdiyi ünvandan fərqli ünvanda yerləşən bir hissəsidir. Bir çox ölkələrdə hüquqi qeydiyyata dair qanunda şöbənin hökmən qeydiyyatdan keçməsi nəzərdə tutulur. Müəssisə qeydiyyatdan keçərkən, ondan asılı olan və onun öhdəliklərinə görə hüquqi məsuliyyət daşıyan vahidi göstərməlidir. b) Avropanın MHS-də “branch” eyni tipli (homogen) istehsala malik vahidlərin birləşməsini göstərir.
olmaz.
ŞTATDANKƏNAR ĐŞÇĐLƏR
- əmək qanunvericiliyinə görə idarə, müəssisə və təşkilatlar üçün birdəfəlik, təsadüfi işləri, yaxud istehsalın əsas sahəsinə aid müəyyən növ işləri icra edən şəxslərdir. Ştatdankənar işçiləri əmək münasibətlərini yazılı saziş, müqavilə və digər sənədlər vasitəsilə rəsmiləşdirilir. Bu işçilərə əmək haqqı ştata daxil olan işçilərin yerinə yetirdikləri işlərə görə idarə və müəssisədə qüvvədə olan norma və qiymətlərlə müəyyən edilir, onlara uyğun verilir. 620
-T- Tacir ........................................................... 624 Tam amortizasiya olunmamış dəyər .......... 624 Tam fond tutumları əmsalları ..................... 624 Tam həcmdə ibtidai təhsil almış şagirdlərin sayı ........................................... 624 Tam xərc əmsallarının əks matrisi ............. 624 Tam iş vaxtı işləməyənlərin sayı ................ 624 Tam məşğulluq ........................................... 624 Tam məşğulluq ekvivalentinə keçirilmiş muzdla işləyən (əmək haqqı alan) şəxs ...... 624 Tamaşa müəssisələrinə gələnlərin sayı ...... 624 Tamaşa müəssisələrinin tutumu ................. 624 Tarif ............................................................ 624 Tarif əmək haqqı ........................................ 625 Tarif əmsalı ................................................ 625 Tarif norması .............................................. 625 Tarif şəbəkəsi ............................................. 625 Tarif və ticarət haqqında baş (əsas) saziş ... 625 Tarifli yük dövriyyəsi................................. 625 Tarixi dəyər ................................................ 625 Tarik ........................................................... 625 Taymer ....................................................... 625 Texnologiyalara görə ödəniş balansı .......... 625 Texnologiyanın verilməsi .......................... 626 Telefon rabitəsi .......................................... 627 Telefon stansiyalarının tutumu................... 627 Telefon və teleqraf rabitələrində çağırışların itməsi .......................................................... 627 Telefonların sıxlığı ..................................... 627 Telekommunikasiya xidmətlərinə investisiyalar .............................................. 627 Televiziya kanalı ........................................ 627 Televiziya və radio proqramları xidmətləri627 Tender ........................................................ 627 Tender komitəsi.......................................... 627 Tender sənədləri ......................................... 628 Terminal ..................................................... 628 Testləşdirmə proqramı ............................... 628 “Tez” və yüksəksatışlı aktivlər .................. 628 Tezavrasiya ................................................ 628 Tezlik ......................................................... 628 Tezlik yoxlaması ........................................ 628 Təbəqələnmiş seçmə ................................. 628 Təbiətdən istifadə ....................................... 628 Təbiətin iqtisadi dəyəri............................... 628 Təbiətin qorunması fəaliyyətinin iqtisadi həvəsləndirilməsi ....................................... 629 Təbii (milli) parklar .................................... 629 Təbii doğum ............................................... 629 Təbii ehtiyatlar ........................................... 629 Təbii ehtiyatlara görə ödəmələr ................. 630 Təbii ətraf mühit ........................................ 630 Təcili siyahıyaalma ................................... 630 Təcililiyə və ya nağd ödənişlərə görə güzəşt ......................................................... 630 Təcrid edilənlər .......................................... 630 Təcrübə istehsalı ........................................ 630 Təcrübə, eksperimental işləri ..................... 630 Tədarükçü qruplarla birləşmələr ................ 630 Tədavül edən (rolover) kredit .................... 630 Tədavül edən depozit sertifikatı ................. 631 Tədavül xərcləri ......................................... 631 Tədiyyə balansı .......................................... 631 Tədiyyə balansı hesablarının quruluşu ...... 631 Tədiyyə balansında əks olunan əmtəələr ... 631 Təhkim olunmuş əhali ............................... 632 Təhlükəli tullantılar ................................... 632 Təhlükəsizlik tələblərinə cavab verməyən avadanlıqda məşğulluq .............................. 632 Təhsil ......................................................... 632 Təhsil xidmətlərinin göstərilməsi .............. 632 Təhsil müəssisələrində oxuyanların sayı ... 632 Təhsil müəssisələrinə qəbul ....................... 632 Təhsil müəssisələrinə müsabiqə ................ 633 Təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılması .................................. 633 Təhsil müəssisələrinin maddi bazası ......... 633 Təhsil müəssisəsinin dövlət tərəfindən akkreditə edilməsi ...................................... 633 Təhsil prosesinin daxili səmərəliliyi .......... 633 Təhsil sahəsində xidmətlər ........................ 633 Təhsil senzi ................................................ 633 Təhsil statistikası ....................................... 633 Təhsil üzrə ixtisas təsnifatı ........................ 634 Təhsillə əhatə olunma ................................ 634 Tək (fərdi) sahibli müəssisənin kapitalı ..... 634 Tək analar .................................................. 634 Təkbaşına sahiblik ..................................... 634 Təklif .......................................................... 634 Təklif qanunu ............................................. 634 Təklif üzrə elastiklik .................................. 634 Təklifin elastiklik əmsalı ........................... 634 Təkrar ......................................................... 634 Təkrar istehsal ............................................ 634 Təkrar istehsal rejiminin mütərəqqilik əmsalı ......................................................... 634 Təkrar satış üçün nəzərdə tutulmuş mallara ümumi qiymət artimi ................................. 634 Təkrar satiş üçün yeganə tədarükçüdən satın alınan bütün və ya əksər mallar ................. 635 Təkrar seçmə .............................................. 635 Təkrar sığorta ............................................. 635
621
Təqdim edənin qiymətli kağızları .............. 635 Təqvim günü fondu .................................... 635 Tələb........................................................... 635 Tələb əyrisi ................................................. 635 Tələb qanunu .............................................. 635 Tələb üzrə elastiklik ................................... 635 Tələb və təklif elastikliyi............................ 636 Tələb və təklifin tarazlığı ........................... 636 Tələbatın (tələbin) inflyasiyası................... 636 Tələbin elastiklik əmsalı ............................ 636 Tələb-təklif balansı .................................... 636 Təlimat ....................................................... 636 Təmərküzləşmə əmsalları .......................... 636 Təmir .......................................................... 636 Təmsilçi (səlahiyyətli) seçmə..................... 636 Təmsilçi-əmtəə ........................................... 636 Təmsilçi-malların siyahısı .......................... 637 Tənəzzül edən əhali .................................... 637 Tənliklər sistemi üzrə proqnoz ................... 637 Tərəqqi edən əhali ...................................... 637 Təsadüfi dəyişmə ....................................... 637 Təsadüfi dəyişmələrdə vaxt sıralarının yoxlanması ................................................. 637 Təsadüfi kəmiyyət ...................................... 637 Təsərrüfat fəaliyyətinin subyekti ............... 637 Təsirin (vasitənin) nəticəsi ......................... 637 Təsisçi ........................................................ 637 Təsisçilik sənədləri ..................................... 638 Təsadüfi seçmə ........................................... 638 Təsnifatlarin işlənməsi ............................... 638 Təsnifat....................................................... 638 Təsnifatın aparılması .................................. 638 Təsnifatın tətbiqi ........................................ 639 Təsnifatların harmonizasiyası .................... 639 Təsnifləşdirmə ............................................ 639 Təşəbbüskar turoperatorlar ........................ 640 Təşkilat ....................................................... 640 Təşkilati struktur ........................................ 640 Təşkilati vahid ............................................ 640 Təşkilati-hüquqi struktur ............................ 640 Tətbiqi proqram paketi ............................... 640 Tətbiqi tədqiqatlara xərclər ........................ 641 Tətil ............................................................ 641 Tətilin davamlılığı ...................................... 641 Təyinat ölkəsi ............................................. 641 Təyinat regionu .......................................... 641 Tibbi baş çəkmə ......................................... 641 Tibbi kadrlar ............................................... 641 Tibbi sığorta ............................................... 641 Tibbi sığorta təşkilatı ................................. 641 Tibbi-sosial ekspert komissiyası ................ 641 Tibbi-sosial ekspertiza ............................... 642 Ticarət ........................................................ 642 Ticarət anbarları ......................................... 642 Ticarət balansı ............................................ 642 Ticarət xərclərı ........................................... 643 Ticarət meydanı ......................................... 643 Ticarət mərkəzi .......................................... 643 Ticarət palataları ........................................ 643 Ticarət potensialının möhkəmləndirilməsi üçün ayrılan ĐRY-in hissəsi ....................... 643 Ticarət registri ............................................ 643 Ticarət əlavəsi ............................................ 643 Ticarət formaları ........................................ 643 Ticarət siyahiyaalması ............................... 644 Ticarət şəbəkələrinin sıxlığı ....................... 644 Ticarət şərtləri ............................................ 644 Ticarət şirkəti ............................................. 644 Ticarət tərəfdaşları ..................................... 644 Ticarət vasitəçiləri ..................................... 645 Ticarət və iaşə xidmətlərinin göstərilməsi . 645 Ticarətdə aralıq istehlak ............................. 645 Ticarətdə ümumi buraxılış ......................... 645 Ticarətdə ümumi əlavə dəyər ..................... 645 Ticarətin hərəkəti ....................................... 645 “Tik” .......................................................... 645 Tikili .......................................................... 645 Tikinti ........................................................ 645 Tikinti fəaliyyətindən dövriyyə ................. 645 Tikinti istehsali .......................................... 646 Tikinti istehsalına (işlərinə) çəkilən xərclər ........................................................ 646 Tikinti istehsalının ahəngdarlığı ................ 646 Tikinti istehsalının diversifikasiyasi .......... 646 Tikinti istehsalının iqtisadi səmərəliliyi ..... 646 Tikinti istehsalının təşkili .......................... 646 Tikinti istisna olmaqla, sənaye fəaliyyətindən dövriyyə ..................................................... 646 Tikinti işləri ............................................... 646 Tikinti işlərinin ölçü vahidi ....................... 646 Tikinti kompleksi ....................................... 646 Tikinti maşın və mexanizmlərindən istifadə göstəriciləri ................................................ 646 Tikinti meydanı .......................................... 647 Tikinti məhsullarina qiymətlər .................. 647 Tikinti məhsullarına sərbəst (müqavilə) qiymətlər .................................................... 647 Tikinti məhsullarının buraxılışı ................. 647 Tikinti məhsullarının material tutumu ....... 647 Tikinti məhsulu .......................................... 647 Tikinti mərhələsi ........................................ 648 Tikinti növbəsi ........................................... 648 Tikinti obyekti ........................................... 648 Tikinti obyektinin inventar dəyəri ............. 648 622
Tikinti podratı müqaviləsi üzrə yerinə yetirilmiş iş ................................................. 648 Tikinti registri ............................................ 648 Tikinti statistikasında qruplaşdırmalar ....... 648 Tikinti təyinatlı əsas fondlar ...................... 649 Tikinti və quraşdırma işlərinin maya dəyəri .......................................................... 649 Tikinti və quraşdırma işlərinin mexanikləşdirilməsi ................................... 649 Tikinti və quraşdırma təşkilatı ................... 649 Tikinti və quraşdırma təşkilatlarının istehsal gücü ............................................................ 649 Tikinti və sənaye fəaliyyətindən dövriyyə . 649 Tikintidə birbaşa xərclər ............................ 649 Tikintidə buraxılış obyektləri ..................... 649 Tikintidə əməyin enerji təchizatı ................ 649 Tikintidə əsas istehsal ................................ 649 Tikintidə xidmət ......................................... 650 Tikintidə ixtisaslaşma ................................ 650 Tikintidə iş növləri təsnifatı ....................... 650 Tikintidə qiymət indeksləri ........................ 650 Tikintidə layihə .......................................... 651 Tikintidə layihələndirmə mərhələsi ........... 651 Tikintidə siyahıyaalmalar ........................... 651 Tikintidə təqvim planı ................................ 651 Tikintilərin qalıq smeta dəyəri ................... 651 Tikintilərin siyahıyaalınması...................... 651 Tikintinin daxili titul siyahısı ..................... 651 Tikintinin davamiyyət müddəti .................. 651 Tikintinin faktiki dəyəri ............................. 651 Tikintinin fondla təchizatı .......................... 652 Tikintinin hazır məhsulu ............................ 652 Tikintinin hazırlığı ..................................... 652 Tikintinin xalis məhsulu............................. 652 Tikintinin qismən istifadəyə verilməsi ....... 652 Tikintinin layihələşdirilməsi ...................... 652 Tikintinin mexanizmlərlə silahlanması ...... 652 Tikintinin smeta dəyəri .............................. 652 Titul siyahısı ............................................... 652 Tikintinin ümumi məhsulu ......................... 653 Tikintisi başa çatmiş obyektin istismara qəbul aktı .............................................................. 653 Tikintiyə smeta ........................................... 653 Tikintiyə, binaların və ya tikililərin yenidən qurulmasına investisiya qoyuluşları ........... 653 Tipik fəaliyyət ............................................ 653 Tipik fəaliyyətlərdən gəlir .......................... 653 Tipik qruplaşdırma ..................................... 653 Tipoloji təhlil.............................................. 653 Tolling əməliyyatları .................................. 654 Topdansatış bazası ..................................... 654
Topdansatış qiymət .................................... 654 Topdansatış ticarət dövriyyəsi ................... 654 Topdansatış ticarət: alıcıların (müştərilərin) əsas sektoru ................................................ 654 Topdansatış ticarəti .................................... 654 Torpağa görə ödəmə .................................. 654 Torpağa qoyulan ümumi investisiyalar ..... 654 Torpağın monitorinqi ................................. 655 Torpağın tərkibi ......................................... 655 Torpaq ........................................................ 655 Torpaq ehtiyatlarının mühafizəsi statistikası .................................................. 655 Torpaq rentasi ............................................ 655 Törəmə (ikinci) gəlirlər .............................. 655 Törəmə səhmdar cəmiyyəti ........................ 656 Törəmə şirkət ............................................. 656 Transfer qiyməti ......................................... 656 Transferlər .................................................. 656 Transmilli birliklər ..................................... 656 Transmilli ................................................... 656 Transmilli birliklərin ixracı ........................ 656 Transmilli birliklərin istehsalının həcmi .... 656 Transmilli birliklərin nizamnamə fondu .... 657 Transmilli korporasiyalar ........................... 657 Trast ........................................................... 657 Trast firmaları ............................................ 657 Trend .......................................................... 657 Tullantılar .................................................. 658 Tullantılardan istifadə (emal, utilizasiya) edilməsi ...................................................... 658 Tullantıların basdırılması ........................... 658 Tullantıların transsərhəd daşınmaları ........ 658 Tunc veksel ................................................ 658 Tur .............................................................. 658 Turagent ..................................................... 658 Turbroker ................................................... 659 Turist .......................................................... 659 Turist marşrutları ....................................... 659 Turistlərin sığortalanması .......................... 659 Turistlərin yerləşdirilməsi üçün şərait ....... 659 Turizm ........................................................ 659 Turizm (səyahət) xərcləri ........................... 660 Turizm fəaliyyəti ....................................... 660 Turizm göndəriş blankı .............................. 660 Turizm xidmətinin təklif edilməsi ............. 660 Turizm xidmətlərinə tələbat ....................... 660 Turizm məhsulu ......................................... 660 Turizm müəssisələri ................................... 660 Turizm strategiyası .................................... 660 Turizm taktikası ......................................... 661 Turizm vauçeri ........................................... 661 623
Turizm və ekskursiyalar sahəsində xidmətlər .................................................... 661 Turoperator................................................. 661 Turpaket ..................................................... 661 Tvist ........................................................... 661
|
