Referat jumisi Tema: Saylanba baqlaw. Orinlawshi: Zibatov Erkinbay Qabillawshi: Embergenov Alisher Nókis-2023 Reje

Seriyalı saylaw. Bunda tekseriwge toplamnıń bólek birlikleri emes, al
tosınanlı hám meхanikalıq usılda saylanǵan bir pútin gruppaları (seriyalar) alınadı.
Hár bir gruppa (seriya)da jalpı baqlaw ótkeriledi hám bas toplamǵa tarqatıladı.
Máselen, sawda bazasına 4 mıń dana televizor shet elden import qılınǵan
bolıp, olar markaları boyınsha 20 danadan konteynerlerge jaylastırılǵan.
15 procentli saylanba baqlawdı seriyalı usılda ótkeriw ushın tosınanlı tárizde
200 konteynerden (4000:20=200) 30 ın (600:20=30) saylaw zárúr hám baqlaw
nátiyjelerin bas toplamǵa tarqatıw kerek. Saylanbanıń anıqlıǵı saylaw ótkeriw
sхemasınada baylanıslı boladı. Saylaw tákirarlanıwshı hám tákirarlanbaytuǵın
saylaw sхemaları boyınsha ótkeriliwi múmkin.
Kombinaciyalı saylaw. Bas toplam eki bólimge bólinip, olardan birlikler
ǵárezsiz túrde hár qıylı (tosınanlı hám meхanik) usıllar menen saylap alınsa
bunday saylaw kombinaciyalı saylaw delinedi.⁴
Bas toplam úyrenilip atırǵan belgiler boyınsha birdey (tipde, turde) bolmasa
joqarıdaǵı tosınanlı yamasa meхanik usıllardı qollanıp saylanbanıń
reprezentativligin támiyinlew qıyın boladı. Bunday jaǵdayda bas toplam tiplerge
bólinip (yaki rayonlastırılıp) keyin kútilmegen yamasa meхanik usılda birlikler
saylap alınadı. Bul tómendegishe tártipde ótkiziledi:
- bas toplam birdey gruppalarǵa bólinedi.
- hár bir gruppanıń toplamdaǵı salmaǵı anıqlanadı.
- hár bir gruppadan birlikler olardıń salmaǵına qarap ǵárezsiz túrde
kútilmegen yamasa meхanik usılda tańlanadı.


2.3. Saylanba baqlaw qátelerin anıqlaw.
Saylanbanıń reprezentativlik qáteleri (Δ) saylanba toplamnıń (𝑥̃, 𝜎̃2, 𝜔) hám
bas toplamnıń (𝑥̅, 𝜎2, 𝜌) kórsetkishleriniń ayırmalarına teń. Yaǵnıy:
= 𝑥̃ – 𝑥̅
𝛥𝜎2 = 𝜎̃2 - 𝜎2
𝛥𝜔 = 𝜔 – 𝜌
Saylanba kórsetkishlerde eki túrdegi qáteni anıqlaw múmkin:
- saylanba kórsetkishlerdegi ortasha qátelerdi;
- saylanba kórsetkishlerde jol qoyılıwı múmkin bolǵan qáteler.
Reprezentativ ortasha qáte saylanba toplam ushın esaplanǵan ulıwmalastırıwshı kórsetkishler (ortasha hám salmaqtıń) bas toplamnıń ulıwmalastırıwshı kórsetkishlerinen qansha ózgeris engiziw múmkinligin anıqlaydı.
Saylanba kórsetkishleriniń ortasha qáteler tómendegishe esaplanadı. (2-
keste).