Referat mavzu : Nerv tizimi a’zolarining gistofiziologiyasini o’rganish

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA 

O’RTA MAXSUS TALIM VAZIRLIGI 

 

Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat 

Universiteti 

 

      Fakulteti:    Tabiiy fanlar 

Kafedrasi:  «Fiziologiya genetika va biokimyo» 

                 Fan:    Biokimyo 

 

REFERAT 

 

Mavzu

: 

Nerv tizimi a’zolarining gistofiziologiyasini o’rganish.

 

 

 

 

 

 

 

Bajardi:

   Mirzaeva N 

Tekshirdi:

 Haydarov S.S 

 

 

Samarqand-2014 

 

 

 

 

 

 

---

Реферат 

 

1.  

Nerv tizimi tavsifi va tasnifi. 

2.  

Markaziy nevr tizimi: orqa va bosh miyani o’rganish. 

3.  

Vegetativ nerv tizimini o’rganish.  

 

TMI: Retikulyar formasiya, gistofiziologiyasi. 

 

Nerv  sistemasi,  markaziy,  periferik,  neyron,  yadro,  kulrang  va  oq  moda,orqa  miya 

shoxlari,  simpatik,  parasimpatik  gangliy,  intramural,  ekstramural,  retikulyarformasiya, 

sitoarxitektonika, miyeloarxitektonika. 

Anatomik  jihatdan  nerv  sistemasi  markaziy  va  periferik  qismlarga  ajratiladi.  Markaziy 

nerv sistemasiga opqa miya va bosh miya kiradi. Periferik nervlar, gangliylar, nerv chigallari 

va oxirlari periferik nerv sistemasini tashkil etadi. 

Funksional  jihatdan  nerv  sistemasi  somatik  va  animal  va  vegetativ  -  yoki  anatom 

qismlarga  ajratiladi.  Somatik  nerv  sistemasi  ko’ndalang  tapg’il  mushak  va  sezgi  a’zolarini 

innervasiya etuvchi markaziy va periferik nerv sistemalarini o’z ichiga oladi. 

Vegetativ  nerv  sistemasi  ichki  a’zolarni,  yurakni,  tomirlar  va  ichki  sekresiya  bezlarini 

innervasiya  etuvchi  bosh  miya  va  opqa  miyaning  qismlarini,  nervlar  va  ularning  shoxlarini 

o’z ichiga oladi. Vegetativ nerv sistemasi o’z navbatida simpatik va parasimpatik qismlarga 

ajratiladi.  Nerv  sistemasi  barcha  a’zolar  faoliyatini  boshqarishda,  turli  sistemalar 

faoliyatining mutanosibligini, muxitga moslashishini ta’minlaydi. 

Odamning bosh miyasi rivojlanishning eng  yuqori oliy darajasiga yetgan hamda tafakkur 

va nutq markaziga xam ega. 

Bosh miya po’stlog’ida kechadigan fiziologik jarayonlar odam aqliy faoliyatining asosini 

tashkil  etadi.  Nerv  sistemasi  faoliyatining  asosini  tashqi  va  ichki  muxit  o’zgarishiga 

organizm  tomondan  berilgan  javob  refleks  tashkil  etadi.  Demak  nerv  sistemasi  faoliyati 

asosida reflektor faoliyat yotadi. 

Markaziy  nerv  sistemasi  a’zolarida  o’q  va  kulrang  modda  ajratiladi,  kulrang  modda 

asosan  neyronlar  va  ular  tashkil  qilgan  yadrolardan  iborat.  Yadrolar.  Funksiyasi  va  tuzilishi 

jixatidan bir xil bo’lgan neyronlar to’plamidir.Ular orasida neyrogliya xam uchraydi. Oq modda 

asosan nerv tolalaridan iboratdir. 

Odam embrionida nerv sistemasining xamma a’zolarini rivojlanish manbai ektodermadan 

shakllangan nerv nayi xisoblanadi. Dastlab nerv nayi kengligi bir tekislikda bo’ladi. Keyinchalik 

uning oldingi qismi tezkor o’sadi va kengayadi, undan keyinchalik bosh miya qolgan qismidan 

opqa  miya  shakllanadi.  Orqa  miyaning  shakllanishi    davomida  uning  devorlari  qalinlashadi, 

dorsal  va  ventral  yuzalarda  o’sish  sekin  borib,  o’rtada  uzunasiga  yo’nalgan  chuqurcha  xosil 

bo’ladi.  Nerv  nayi  to’qimasida  neyrositlar  va  neyrogliya  xujayralari  rivojlanadi,  ularning 

o’simtalari  opqa  miya  yuzasiga  chmiqib,  oq  moddani  xosil  qiladi.  Neyritlar  uzunlashib 

o’tkazuvchi yo’lni hosil qiladi. Qolgan qismi esa, ventral yoki xarakat ildizlarini shakllantiradi. 

Ganglioz 

plastinkalari 

umurtqalarning 

shakllanishi 

natijasida 

segmentlarga 

ajralib 

ketadilar.Ularning  bir  o’simtasi  orqa  miyaga  yo’nalib,  dorsal  sezuvchi  ildizchalar  hosil  qiladi. 

Nerv nayining oldingi kengaygan soxasidan bosh miya shakllanadi. Dastlab nerv sistemasining 

kengaygan  soxasi  uchta  miya  pufakchalariga  ajratiladi:  oldingi,  o’rta,  ketingi.  Oldingi 

pufakchalar yana bo’linib, beshta miya pufakchalarini hosil qiadi: oxirgi, oraliq, o’rta, ketingi va 

uzunchoq miyalar ketma-ket joylashadilar. 

 

                 Spinal gangliy. 

Ular ustki tomondan biriktiruvchi to’qimali kapsula bilan o’ralgan bo’lib, undan tugunning 

ichkarisiga  stroma  hosil  qiluvchi  tolalar  tutami  ketadi.  Organning  stromasi  kapillyar  qon 

tomirlarga  boy  bo’lib,  unda  nerv  tolalari  va  neyrositlar,  hamda  gliositlarni  uchratish  mumkin. 

Nerf  tugunining  neyronlari  asosan  organning  chekka  qismlarida  gruppa  bo’lib  joylashadi. 

---

Tugunning  o’rta  qismida  esa  nerv  tolalari  joylashadi.  Tugunni  hosil  qiluvchi  hujayralar 

o’zlarining tuzilishlariga qarab bipolyar, aniqrog’i, psevdounipolyar nerv hujayralariga kiradi. 

Hujayraning  tanasidan  chiquvchi  yakka  o’simta  “T”  shaklida  ikkiga  bo’linadi:  ularning 

biri  dendrit,  ikkinchisi  neyritdir.  Dendritlar  periferiyada  sezuvchi  apparatlar  bilan  boshlanadi. 

Neyritlar esa orqa miyaning orqa ildizchasini tashkil etib, orqa miya hujayralari bilan sinapslar 

hosil qiladi. Neyronlarning o’simtalari tugunda va undan tashqarida neyrolemmositlardan hosil 

bo’lgan  parda  bilan  o’raladi.  Tugunni  hosil  qiluvchi  nerv  hujayralari  yupqa  biriktiruvchi 

to’qimali kapsula va gliositlar bilan qoplangan. Bu gliositar yo’ldosh yoki satellit hujayralar deb 

ataladi.