Referat mavzu: Bajardi

Betpaqdala okrugi. Betpaqdala okrugi toshloq va gilli choʻli Betpaqdala platosini egallab, gʻarbda Sarisuv daryosining quyi oqimidan sharqda Balxash koʻlining sharqiy sohiliga qadar 450-500 km ga choʻzilgan. Uning janubiy chegarasi Chu daryosining oʻrta va quyi oqimi boʻylab oʻtadi. Shimoliy chegarasi 46°30’ shimoliy kenglikka toʻgʻri keladi.
Betpaqdala o’r-qirli baland tekislik boʻlib, uning oʻrtacha mutlaq balandligi 300-350 m. Bu baland tekislik gʻarbdan (250 m) va janubi-gʻarbdan shimoli-sharqga (340,400-450 m) choʻzilgan. Chu daryosi yaqinidagi janubiy qismi eng past yeri hisoblanib, uning mutlaq balandligi 180 m. Betpaqdala chetlari boshqa platolar kabi chinklar bilan tugaydi. Ularning nisbiy balandligi 40-60 m ga yaqin platoning yuzasi tekis emas – soylar, jarliklar va tekisliklar bir-biri bilan almashinib turadi. Provinsiyaning gʻarbiy va sharqiy qismlarining relyefi bir xil emas. Gʻarbiy qismi tekis suv havzalari va suvsiz solonchaklar bilan kesishgan gilli tekislikdir. Sharqiy qismi esa baland, o’r-qirli bo’lib, u yerda tepalar, gryadalar va yakka tog’lar ko’p. Ular orasida Boyqara (665 m) va Jambul (974 m) tog’larini ko’rsatish mumkin. Tog’lar, asosan, granit toshlardan tarkib topgan va nurash jarayonida yer yuzasida ochilib qolgan granitlardan juda ajoyib va turli-tuman shakllar vujudga kelgan.
Betpaqdala mezozoy va paleogen davriga oid gorizontal yoʻnaltirilgan qum, qumtosh, gil, shagʻal va konglomerat yotqiziqlaridan tashkil topgan boʻlib, yuzasi asosan paleogen dengiz va materik choʻkindi jinslari bilan qoplangan. Adirlar ko’p bo’lgani uchun bu yerni tepalikli tekislik deyish mumkin. Sharqiy qismi toshloq choʻllardan, gʻarbiy qismi esa qumloq choʻllardan iborat.
Iqlimi keskin kontinental, yozi issiq va quruq, qishi sovuq va uzoq. Yanvar harorati -10, iyul -120. Miloddan avvalgi + 210 yil Yillik yogʻin 100-150 mm, shundan 30-35% erta bahorda, 15% yozda tushadi. Noyabr oyining oxiridan boshlab, u erda qopqoq hosil qiladi. Qor qoplami 2,5-3 oy davom etadi.
Betpaqdalada oqar suvlar yo‘q, lekin vaqtinchalik oqar suvlarning o’zanlari uchraydi. Sho’r ko’llar ham bor. U yer osti suvlariga boy, yer osti suvlari 5-20 m chuqurlikda, sifati har xil [2].
Betpaqdala landshafti oʻrmon tipiga kiradi. Tuproqlari gilli choʻl burozemlari, asosan, unsiz. Issiqlik kam. Tekisliklarda bahorgi va kuzgi yaylov sifatida foydalaniladi, pasttekisliklarda joʻxori, teresken, shoʻrolar oʻsadi. Betpaqdalada koʻmir, qoʻrgʻoshin va temir rudalari, gips, kvarsit, tuz konlari bor.