T ema: Orayliq Qazaqstanda tabiyiy geografiyaliq sipatlama

T


3
6

ema: Orayliq Qazaqstanda tabiyiy geografiyaliq sipatlama
KIRISIW
I-BAB. ORAYLIQ QAZAQSTAN GEOGRAFIYASI
I. 1. Geografiyalıq ornı, tábiy sharayatı…………………………………….
I


10
15
21
23
.2. Oraylıq Qazaqstan tábiy resursları…………………………………..
II-BAB.ORAYLIQ QAZAQSTANIN TÁBIYIY GEOGRFAIYALIQ OKRUGLARI
Qazaqstan tómen tawlar , Betpaqdala okrugi…………………………………
Torǵay tegislik úkesi ,Aral boyi qumli shóli hám Ústyurt okruglari…..
JUMAQLAW………………………………………………………………….
PAYDALANILǴAN ÁDEBIYATLAR……………………………………….




KIRISIW
Oraylıq Qazaqstan tábiyiy geografiyaliq úlkesi Orta Aziya arqasında jaylasqanlıǵı hám jer maydanı tegislikten ibarat bolǵanlıǵı ushın tábiyaatınıń ayriqsha tárepleri menen Turan, Junǵoriya — Tyanshan tábiyiy geografiyaliq úlkelerinen ajralıp turadı. Tábiyiy geografiyaliq úlkesi jası hám kelip shıǵıwına kóre hár túrlı bolǵan aymaqlardı — Manǵishloq tómen tawları hám platosini, Ústúrt platosini, Sirdaryoniń allyuvial tegisliklerin, Aralbóyi Qoraqumini, Irgiz — Shelkar hám Torǵay tegislik qaldıq tegisliklerin, Oraylıq Qazaqstan tómen tawların óz ishine aladı. Bul úlken aymaq jıldıń suwıq dáwirinde Sibir antitsiklonı tásirinde boladı. Sol sebepli bul jerde Turan tábiyiy geografiyaliq úlkesiga salıstırǵanda qıs uzaq dawam etip, qattılaw boladı. Jaz talay qısqa hám júdá aptap ıssılar bolmaydı. Tábiyiy geografiyaliq úlkesi klimatınıń oǵırı kontinentalligi hám qurǵaqlaylıǵı onıń jer ústi suwiniń qáliplesiwinde óz hákisin toshan. Oraylıq Qazaqstan bir qansha anıq aǵıs háwizlerinen ibarat bolıp, olardıń bıyshara rejimi hár túrlı bolıp tabıladı. Tábiyiy geografiyaliq úlkesiniń eń iri dáryaları Torǵay, Irgiz, Sarisuv hám Nura, Jer astı suwi talay bay. Tábiyiy geografiyaliq úlkesi ushın ayriqsha keńlik zonaları hám kózge taslanatuǵın biyiklik regionları bar: bular ortasha qurǵaqlay hám qurǵaqlay shol, ortasha regiondıń shala shól hám shól zonaları bolıp tabıladı. Tábiyiy geografiyaliq úlkesi landshaftı átirapındaǵı úlkelisine uqsap ketedi. Atap aytqanda arqa hám qublası - arqa bólegi Sibir hám Oraylıq Aziya landshaftlarına uqsas, batıs hám arqası — batısında bolsa Rossiya tegisliginiń tábiy sharayatı tásirinde payda bolǵan landshaftlar da bar. Tábiyiy geografiyaliq úlkesinde 5 okrug Qazaqstan tómen tawları, Torǵay tegislik úlkesi, Aralbóyi qumli shóli, Betpaqdala hám Ústúrt okruglarina ajratıladı. Qazaqstan tómen tawları okrugi tábiyiy geografiyaliq úlkesiniń shıǵısında bolıp, oǵan Qazaqstan tómen tawları kiredi. Bunnan basqa da okruglar haqqinda jurs jumisi barisinda maǵliwmatlar berilip bariladi.