Referat mavzu: Hujjatlashtirish va inventarizatsiya bajardi: Xasanov Kamoliddin va Isroilov Ismoiljon 2021

Hujjatlar aylanishi
Hujjatlar yozib bo‘lingandan to arxivga topshirilgunga qadar ularda ko‘p ish qilish kerak. Ular operatsiya vaqtida operativ xodimlar tomonidan ishlaydi, moddiy javobgar shaxslarning harakatlarini oqlovchi sifatida xizmat qiladi va bu harakatlarning to'g'riligini tasdiqlaydi. Dastlabki va, xususan, turli hujjatlarni yig'ish - tuman hisobotlari asosida - bitimlar ijrochilarining ishi, shuningdek ishlab chiqarish topshiriqlarining bajarilishi ustidan nazorat olib boriladi. Hujjatlar operatsiyalarni amalga oshiradigan rahbar tomonidan nazorat qilinadi. Hujjatlar bitimlarning maqsadga muvofiqligi ustidan dastlabki va keyingi nazoratni amalga oshirish imkonini beradi. Ko'pgina hollarda tezkor xodimlarning amaliy ishi bitim tugagandan so'ng hujjatlarni tekshirish bilan cheklanmaydi (keyingi, keyingi nazorat),
Operatsion boshqaruvdan foydalangandan so'ng, moliyaviy va boshqaruv hisobi tizimida jamlangan ma'lumotlarni olish uchun hujjatlar ular bilan operatsiyalarni hisobga olish uchun buxgalteriya bo'limiga topshiriladi. Bu yerda buxgalteriya xodimlari ular tomonidan amalga oshirilgan muomalalarning maqsadga muvofiqligi va qonuniyligini tekshirish vaqtida ulardan nazorat maqsadida foydalanadilar. Hujjatlar qayta ishlangach, arxivga topshiriladi. Hujjatlar o'tadigan yo'l hujjat aylanishi deb ataladi . Shunday qilib, hujjatlarning muomalasi deganda hujjatlarning ular yaratilgan paytdan boshlab arxivga topshirishgacha bo‘lgan harakati tushuniladi.
Keling, buxgalteriya bo'limida hujjat aylanishining mazmunini batafsil ko'rib chiqaylik.
Buxgalteriya xodimlari tomonidan qabul qilingan hujjatlar, birinchi navbatda, muomalalarning qonuniyligi, ularni rasmiylashtirish, arifmetik amallar va hisob-kitoblarning to‘g‘riligiga qo‘yiladigan talablarga muvofiqligi tekshiriladi.
Hujjatlar bilan tuzilgan bitimlarning qonuniyligini tekshirish (hujjatlarni mohiyati bo'yicha tekshirish) xo'jalik operatsiyalarining amaldagi qoidalariga muvofiqligini aniqlashdan iborat.
Hujjatlarni rasmiy tekshirish (rasmiy tekshirish deb ataladi) hujjatlarning rekvizitlari to'liq yoki to'liq emasligini, ularda tegishli imzolar mavjudligini va hokazolarni aniqlashdan iborat. Shu bilan birga, operatsiyalarni aks ettirishning aniqligi, hisoblagichlarning to'g'riligi (natura, mehnat va pul ko'rinishida ko'rsatilgan), hujjat tuzilgan sananing to'g'riligi tekshiriladi.
Arifmetik amallar va hisob-kitoblarni tekshirish (arifmetik tekshirish) hujjatlarni to‘ldirishda arifmetik amallarning to‘g‘ri bajarilganligini tekshirishdan iborat: summani narxga ko‘paytirish, yakuniy summalarni topish uchun ularni qo‘shish.
Hujjatlarda xatoliklarni aniqlagan buxgalter ularni qaytarishi yoki tuzatishi kerak. Ruxsat etilmagan (bitimlarni amalga oshirish uchun rasmiylashtirilgan), rekvizitlari toʻliq boʻlmagan, arifmetik holatlar va shunga oʻxshash (nuqsonlari boʻlgan) hujjatlar tegishli ruxsatisiz qaytariladi. Bunday hujjatlar buxgalteriya bo'limi tomonidan faqat xatolar bartaraf etilgandan keyin qabul qilinadi.
Soxtalashtirish yoki qalbakilashtirish, raqamlarni o'chirish va shunga o'xshash dalillarni o'z ichiga olgan hujjatlar hisob-kitob qilish uchun asos bo'lmaydi. Aniqlangan kamchiliklarning mohiyatini aniqlash va aybdorlarga nisbatan chora ko‘rish maqsadida ularni to‘xtatib turish kerak.
Hujjatlarni tezkor xodimlardan tekshirish va ularning toʻgʻriligiga ishonch hosil qilgandan keyingina olish mumkin.
Hujjatlarni qabul qilish, odatda, reestr nusxasiga taqdim etiladigan hujjatlar ro'yxatini imzolash orqali rasmiylashtiriladi. Masalan, moddiy boyliklarning kunlik daromadlari va chiqimlari bo'yicha barcha hujjatlarni tayyorlashda ombor mudiri reestrda kvitansiya oladi, u to'ldiriladi va buxgalterga yuboriladi, kassir esa kassa kirim va chiqimlari uchun hujjatlarni rasmiylashtiradi. .
Buxgalteriya bo'limi tomonidan tekshirilgan va qabul qilingan hujjatlar uch bosqichda qayta ishlanadi: narxlash, guruhlash va markalash.
Hujjatlarni baholash yoki baholash - hujjatlarda ko'rsatilgan moddiy boyliklarni pul shaklida baholash.
Kompaniyaning operatsion bo'linmalaridan keladigan hujjatlarning aksariyatida pul hisoblagichlari yo'q. Bularga materiallarning kirim va chiqimlari, mahsulotni omborga yetkazib berish hujjatlari, ombordan xaridorlarga jo‘natish va hokazolar kiradi.
Naqd pul bahosi buxgalteriya hisobida materiallar uchun belgilangan narxlar ro'yxati, mahsulotning haqiqiy xarajatlari yoki ularning rejalashtirilgan narxlari asosida amalga oshiriladi. Odatda "narx" va "miqdor" ustunlarida yoki bunday ustunlar bo'lmaganda, bo'sh joylarda amalga oshiriladi. Ushbu jarayonni soddalashtirish uchun bir nechta hujjatlar bilan olingan bir xil turdagi qiymatlarni baholash har bir hujjatda emas, balki ushbu paketning oxirgi hujjatida olingan yoki sarflangan qiymatlarning qiymatini ularning umumiy soniga ko'paytirish orqali amalga oshiriladi. Har bir hujjatga alohida miqdor qo'shish orqali olinadi. Narxli hujjatga misol sifatida yuqorida keltirilgan daromadlar to'g'risidagi hisobot bo'lishi mumkin.
Narxli (soliq) hujjatlar guruhlarga bo'linadi.
Hujjatlarni guruhlash deganda ularni mazmuniga ko'ra alohida paketlarga bo'lish tushuniladi.
Shu tarzda, kassa hujjatlari, materiallarni qabul qilish va iste'mol qilish uchun mahsulotlarni sotish uchun hujjatlar va boshqalar paketlarga yig'iladi. Ushbu paketlarning har birida hujjatlar kichikroq guruhlarga bo'lingan. Masalan, naqd pul tushumlari pul kelib tushish manbasiga ko’ra, ya’ni schyotlar, debitorlik qarzlari, buxgalteriya hisobi va hokazolardan, tushumlar manbalari bo’yicha (ishlab chiqarish daromadi), chiqim hujjatlari harakat yo’nalishi (ishlab chiqarish) bo’yicha guruhlarga bo’linadi. , ta'mirlash, ortiqcha narsalarni sotish). Shu tarzda buxgalteriya hisobi uchun hujjatlar tayyorlanadi. Bir xil turdagi guruhlarga bo'lingan ushbu hujjatlar umumiy xulosalar bilan eslatmalar qilish imkonini beradi. Dastlabki hujjatlarni guruhlash odatda yig'ma hujjatlarni tuzish bilan yakunlanadi, bu esa olingan ma'lumotlarni keyinchalik qayta ishlashni osonlashtiradi.
Ko'pgina hollarda dastlabki hujjatlar hisobotlar bilan birga buxgalteriya bo'limiga topshiriladi. Agar guruhlash amalga oshirilsa buxgalteriya hisobi , keyin u maxsus bayonotda rasmiylashtiriladi.
Buxgalteriya hujjatlarini guruhlash uchun varaqlarning ikki turi mavjud: olingan hujjatlardagi ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladigan yig'ma hujjatlar va buxgalteriya hisobidagi operatsiyalar to'g'risidagi ma'lumotlar .
Jamg‘arma varaqlari buxgalteriya bo‘limiga kelib tushgan hujjatlar soniga qarab asta-sekin to‘ldiriladi, guruhlash hujjatlari esa har bir hujjatdan olingan ma’lumotlarni u yoki bu belgiga qarab alohida guruhlash yo‘li bilan to‘ldiriladi. Hozirgi vaqtda jamlash va guruhlash funktsiyalarini umumiy varaqlarga birlashtirishga harakat qilinmoqda. Shu maqsadda hujjatlardagi ma'lumotlar ularni to'plash jarayonida guruhlanadi.
Shuni ta'kidlash kerakki, hisob-kitoblarni soddalashtirish uchun yig'ma va guruh hisobotlaridagi summalar ko'pincha sintetik va analitik bo'limlarda aks ettiriladi. Natijada, tegishli sintetik hisoblar bo'yicha mustaqil ravishda analitik hisob-kitoblarni amalga oshirishning hojati yo'q.
Hozirgi vaqtda dastlabki va kompilyatsiya hujjatlarini, shu jumladan kompilyatsiya va guruhlash varaqlarini ishlab chiqish odatda mexanizatsiyalash orqali amalga oshiriladi.
Zamonaviy yuqori tezlikda ishlaydigan kompyuterlar yordamida hujjatlar to'plami jadval va mashinagramma deb ataladi. Ular, birinchi navbatda, eng ko'p mehnat talab qiladigan hisob-kitoblar (ish haqini hisoblash va taqsimlash, ishchilarning ishlab chiqarish va mehnat xarajatlari, turli moddiy boyliklarning kirib kelishi va chiqishini hisoblash va boshqalar) bo'yicha shakllantiriladi. Ular kerakli nuqtai nazardan hisoblangan qisman va umumiy yakuniy miqdorlarni ko'rsatadi. Keyin hujjatlar kotirovka uchun yuboriladi. Hujjatlarni majburiy bog'lash deganda ushbu muomala bo'yicha korrespondentlik schyotlarini, ya'ni buxgalteriya yozuvlarini ko'rsatish tushuniladi. U turli yo'llar bilan amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda buxgalteriya hisobi asosan operatsiyani (yoki bitimlar guruhini) rasmiylashtiradigan hujjatning bosma shaklida chiqariladi. Hujjatning bo'sh joyiga qo'lda yoki ustunlari bo'lgan maxsus muhrlangan joyga yoziladi, ularda operatsiyalar mazmuni, vakillik hisobvaraqlari soni va summalari aks ettirilgan ustunlar mavjud. Ba'zan kichik faoliyat darajasi bo'lgan kichik korxonalarda buxgalteriya yozuvlari hujjatning maxsus bo'limida amalga oshiriladi. Bunday bo'limlar kassir buyurtmalarida, avans hisobotlarida va boshqa standart bosma ish varaqlarida mavjud.
Buxgalteriya hisobi texnikasini takomillashtirish va buxgalteriya hisobini maksimal darajada soddalashtirish va qisqartirishga intilish bir vaqtning o'zida ko'rsatmalarni yaratish va buxgalteriya hisobi registrlarini tuzishga olib keldi. Bunga, masalan, hisobvaraqlardagi operatsiyalarni bir vaqtning o'zida ularda qayd etilgan muomalalar summalarini hisobga olish yo'li bilan yuritiladigan jamg'arib boriladigan varaqlarda guruhlash orqali erishiladi. Shunday qilib, jamg'arib boriladigan vedomostlar to'ldirilgandan so'ng, buxgalteriya yozuvlari avtomatik ravishda tuziladi va endi faqat korrespondent hisoblar summalarini ko'rsatadigan ustunlar yig'indisini hisoblash mumkin.
Ba'zi odamlar buxgalteriya yozuvlarini ko'rsatish uchun maxsus buxgalteriya hujjatlari - e'lonlar yoki asosiy buyruqlardan foydalanadilar.
Korxonaning xo’jalik faoliyati to’g’risida to’g’ri ma’lumot olish buxgalteriya hisobining to’g’riligiga, ya’ni muomalalarning iqtisodiy mazmuni va schyotlar o’rtasidagi tartib o’rtasidagi bog’liqlikka bog’liq. Shuning uchun buxgalteriya hisobini yaratishga katta ahamiyat beriladi. Odatda, bunday ishlarni tegishli ishlab chiqarish xarajatlari, ish haqi kitoblari va boshqalarni biladigan buxgalterlar amalga oshiradilar. Bosh buxgalter yoki uning o'rinbosari vakillik hisoblarini ko'rsatgan holda buxgalteriya hisobiga imzo chekadi. Bunda ular buxgalteriya hisobi milliy standartidan (21-BMS) “Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini hisobga olish va qo‘llash sxemasi bo‘yicha yo‘riqnoma”dan foydalanadilar.
Hisob-fakturalar bo'yicha yozuvlarning ikkinchi marta qaytarilishining oldini olish uchun hujjatlarga tegishli yozuvlar kiritiladi. Buning uchun hujjatlarning bosma qog'oziga yoki maxsus muhrlangan joyga quyidagi yozuv qo'yiladi:
Hujjatlar muhrlangandan so'ng, operatsiyalar sintetik va analitik schyotlarda (joriy schyotlarda) qayd etiladi. Keyin hujjatlar arxivlanadi.
Buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonunga muvofiq hujjatlar arxivda saqlanadi. Buxgalteriya arxivi maxsus binoda yoki yopiq shkafda tashkil etiladi. Moliyaviy hisob arxiviga hujjatlar korxonaning boshqa tarkibiy bo‘linmalariga faqat bosh (katta) buxgalterning ruxsati bilan o‘tkazilishi mumkin. Sud, tergov va boshqa organlarning iltimosiga binoan tasdiqlovchi hujjatlarni (shuningdek, buxgalteriya registrlarini) olib qo'yish korxona rahbarining ruxsati bilan ushbu organlarning yozma buyrug'i asosida amalga oshirilishi mumkin.
Muayyan hisob qaydnomasi bilan bog'liq barcha hujjatlarni alohida papkalarda birga saqlash yaxshidir. Qoida tariqasida, papkada hujjatlarning oyi va yili, sintetik hisob raqami, hujjatlar soni, ularning soni va boshqa ma'lumotlar mavjud. Eng ko'p ishlatiladigan tasdiqlovchi hujjatlar - kassa buyurtmalari, moddiy da'volar, ish buyurtmalari va boshqalar - oy oxirida bir-biriga tikilishi kerak.
Joriy yil hujjatlari korxona va uning tarkibiy qismlarini boshqarish, ularning faoliyatini boshqarish va har xil turdagi ma’lumotlarni jamlash uchun zarur bo‘lganligi sababli moliyaviy va boshqaruv hisobining buxgalteriya arxivida saqlanadi. Yil boshida o‘tgan yilning hujjatlari buxgalteriya arxividan korxona moliya va boshqaruv arxiviga o‘tkaziladi. U erda ular amaldagi qoidalar bilan belgilangan muddatga saqlanadi.
Odatda buxgalteriya hujjatlarini saqlashning quyidagi muddatlari belgilanadi: turli hujjatlarni (orderlar, konosamentlar, kvitansiyalar, chek daftarlari va boshqalar) qabul qilish uchun 1 yil; Alohida hisobotlar, ilova qilingan hujjatlar, schyot-fakturalar, to'lov talabnomalari, tovar va materiallar bo'yicha konosamentlar, eslatmalar va boshqa hujjatlar, schyot-fakturalar va to'lov varaqalari bilan 3 yil; kassa va bank hujjatlari 5 yil. Boshqaruv buxgalteriya hujjatlari boshqaruvchining ixtiyoriga ko'ra belgilangan muddat davomida saqlanadi.
Korxonada kompyuter texnikasidan foydalanish darajasi buxgalteriya hisobini markazlashtirish va avtomatlashtirishning tashkiliy shakllariga ham bog'liq. Hujjatlarni oqilona boshqarish ham muhim ahamiyatga ega va bu hujjatlarning barcha qayta ishlash sohalaridan imkon qadar tezroq o'tishini ta'minlaydi. Shu bilan birga, hujjatlar kerak bo'lmagan joyga bormasligi va imkon qadar o'tgan joylarga qaytmasligiga harakat qilish kerak. Bularning barchasi korxonada hujjatlardan yaxshiroq foydalanishni ta'minlaydi.