Referat mavzu: Hujjatlashtirish va inventarizatsiya bajardi: Xasanov Kamoliddin va Isroilov Ismoiljon 2021

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
BUXGALTERIYA HISOBI VA AUDIT
Fani bo’yicha

REFERAT
MAVZU: Hujjatlashtirish va inventarizatsiya

BAJARDI: Xasanov Kamoliddin
va Isroilov Ismoiljon
2021

Hujjatlashtirish va inventarizatsiya
Buxgalteriya hisobining xususiyatlaridan biri shundaki, u xo'jalik operatsiyalarini qamrab olmaydi va ularni doimiy ravishda aks ettiradi. Ushbu dastlabki hisob-kitob ma'lumot manbai bo'lgan hujjatlar yordamida amalga oshiriladi. Barcha xo'jalik operatsiyalari uchun hujjatlar to'plami hujjatlar deb ataladi. Ulardagi ma'lumotlar xo'jalik operatsiyalarini joriy buxgalteriya hisobida aks ettirish uchun yagona asos bo'ladi.
Hujjatlashtirish buxgalteriya hisobi usulining ajralmas qismi bo'lib, xo'jalik operatsiyalari ustidan nazoratni amalga oshirishni ta'minlaydi va, albatta, ularni schyotlarda aks ettirish sharti hisoblanadi.
To'g'ri tuzilgan va rasmiylashtirilgan hujjat bo'lmasa, hatto bitta iqtisodiy bitim ham hisobga olinmaydi. Shuning uchun har bir hujjat foydalanishga topshirish yoki bitimni rasmiylashtirishda ishtirok etgan shaxslarning imzolari bilan, shuningdek, muayyan talablarni hisobga olgan holda korxonada tegishli jarayonlar sodir bo'lganligi bilan tasdiqlanadi.
Buxgalteriya hisobi uchun asos bo'lgan hujjatlarda sodir bo'lgan biznes jarayonlari to'g'risidagi ma'lumotlar mavjud. Ularning ko‘pchiligida tegishli mansabdor shaxslarga u yoki bu bitimni amalga oshirish imkonini beruvchi ma’lumotlar ham mavjud. Bu shuni anglatadiki, buxgalteriya hujjati bitimning haqiqatda amalga oshirilganligi va uni amalga oshirish huquqini tasdiqlovchi yozma guvohnomadir.
Hujjat lotincha “documentum” soʻzidan olingan boʻlib, isbot, guvohnoma maʼnolarini bildiradi. Hujjatlashtirish - hujjatlar to'plamini, hujjatlashtirish - tegishli hujjatlar shakllari (shakllari) bo'yicha xo'jalik operatsiyalarini ro'yxatga olishni anglatadi.
Korxona ishida hujjatlarning ahamiyati faqat buxgalteriya hisobi uchun asos bo'lib xizmat qilishi bilan cheklanmaydi. Bundan tashqari, u katta tahliliy ahamiyatga ega. Buxgalteriya hujjatlari buyruqlarni komandirlardan ijrochilarga o'tkazish, ya'ni tadbirkorlik faoliyatini boshqarish uchun ishlatiladi.
Hujjatlar bitimlarning to'g'riligini nazorat qiladi, bajarilgan ishlarning joyida tahlilini o'tkazadi yoki xulq-atvor qoidalarining boshqa buzilishini aniqlaydi. Bu shuni anglatadiki, hujjatlar nazorati analitik funktsiyalarni bajaradi.
Mulkni himoya qilish hujjatlari alohida ahamiyatga ega. Hujjatlar yordamida moliyaviy javobgar shaxslarning harakatlarining to'g'riligi nazorat qilinadi (ular boyliklarni olish va topshirish, xo'jalik operatsiyalarini amalga oshirish bo'yicha qonun hujjatlariga rioya etilishini tekshiradi). Hujjatlar o'g'irlik va turli xil suiiste'mollik holatlarini aniqlaydi, ba'zi hollarda esa ularning oldini oladi.
Hujjatlarning huquqiy ahamiyati juda yuqori. Hisobotda qayd etilgan voqealarning to'g'riligini tasdiqlash bilan bir vaqtda, hujjatlar kompaniya va boshqa tashkilotlar va shaxslar o'rtasidagi nizolarda inkor etilmaydigan harakatdir. Ulardan sud va prokuratura organlari tomonidan turli da’volar bo‘yicha nizolarni hal etish, shartnomalar va boshqa majburiyatlarni bajarishda huquqbuzarlik holatlarini tekshirish uchun foydalaniladi. Biroq, hujjatlar ular uchun barcha talablarga rioya qilgan holda tuzilgan va rasmiylashtirilgan taqdirdagina yuridik kuchga ega bo'ladi.
Boshqaruv hisobi tizimida ishlab chiqarishning normal holatida materiallar, mehnat va boshqalarni ishlab chiqarish xarajatlarining belgilangan me'yorlaridan (standartlaridan) chetga chiqishni rasmiylashtirishga mo'ljallangan bildirishnoma (signal) hujjatlari alohida ahamiyatga ega.