Referat mavzulari ro’yxati

 

---

183 
Nazorat uchun savollar: 
1. Issiqlik izolyasiya materiallari deb nimaga aytiladi. 
2. Sanoatda issiqlik izolyasiyasini ahamiyati. 
3. Material g‘ovakligi deb nimaga aytiladi. 
4. G‘ovaklar deb nimaga aytiladi. 
14-AMALIY MASHG‘ULOT 
Mavzu: G’ovak beton turlari. 
Nazariy qism 
Asosiy bog‘liqliklar va hisoblash formulalari 
Tayanch iboralar: Beton qorishmasi,harakatchanlik,bikrlik,beton kompoziti, 
mikrostruktura, makrostruktura,mustahkamlik,deformativlik, beton markasi va klassi, 
monolit betonlash, betonni parvarishlash, betonni korroziyadan saqlash. 
Ko‘p g‘ovakli (yacheykali) betonlar. Ko‘p g‘ovakli beton juda Yengil, 90% 
gacha g‘ovaklardan tashkil topgan, zichligi (300 dan 1200 kg/m
3
gacha) bilan 
issiqlik o‘tkazuvchnlik ko‘rsatkichlari 0,07 dan 0,38 Vt/(m
.0
C) boshqa betonlarga 
nisbatan kichik bo‘lgan ashyodir (11-jadval).
Ko‘p g‘ovakli beton va ba’zi qurilish ashyolarining asosiy
fizik-texnik xossalarini taqqoslash 
11-jadval 
Ko‘rsatkichlar 
O‘lchov 
birligi 
G‘isht 
Blok 
Ko‘pik beton 
(avtoklavda 
qotirilmagan) 
sopol 
silikat 
keramzit 
beton 
ko‘pik 
beton 
O‘rtacha 
zichlik 
kg/m
3
1550-
1700 
1700-
1950 
900-
1200 
300-
1200 
300-1200 
1 m
2
devor 
og‘irligi 
kg 
1200-
1800 
1450-
2000 
500-900 90-900 
90-900 
Issiqlik 
o‘tkazuvchanli
gi 
Vt/(m∙
o
C) 
0,6-
0,95 
0,85-
1,15 
0,75-
0,95 
0,07-
0,38 
0,07-0,38 
Muzlashga 
chidamliligi 
sikl 
25 
25 
25 
35 
35 
Yoqilg‘ining 
sarfi 
kg shartli 
yonilg‘i/1000 
dona g‘isht 
246 
60-80 
35 
65 
- 
Elektr 
energiyaning 
sarfi 
kVt soat/ 
shartli 1000 
dona g‘isht 
80-82 
36-38 
30-32 
35 
1,5-4 
Suv 
yutuvchanligi 
% 
12 
16 
18 
20 
14 
Siqilishga 
mustahkamligi 
MPa 
5-30 
5-30 
15-50 
0,5-20 
0,5-20 

---

184 
Ko‘p g‘ovakli betonlar issiq-sovuqni kam o‘tkazadigan va konstruktiv 
xillarga bo‘linadi. Ko‘p g‘ovakli beton mayda, o‘rta yiriklikdagi g‘ovak va yumaloq 
(o‘lchami 1-1,5 mm gacha) havo g‘ovakchalaridan tashkil topgan. Ko‘p g‘ovakli 
betonning markasi va xossalari 12-jadvalda keltirilgan. 
Ko‘p g‘ovakli betonlarning markasi va xossalari 
12-jadval 
Zichligi, kg

m
3
400 
500 
600 
700 
800 
900 
1000 
1200 
G‘ovakligi, % 
83 
78 
73 
70 
67 
63 
60 
50 
Siqilishdagi 
mustahkamlik, MPa 
1,0 
2,5 
3,5 
5,0 
7,5 
8,0 
10 
15 
Markasi
10 
25 
35 
50 
75 
- 
100 
150 
Bunday ko‘p g‘ovakli beton tayyorlashda g‘ovaklar quyidagi usullar bilan 
hosil qilinadi: 
Kimyoviy usul - bunda bog‘lovchi moddaga maxsus gaz hosil qiluvchi 
qo‘shilmalar qo‘shiladi, natijada tayyorlangan qorishmadagi bog‘lovchi modda 
bilan qo‘shilma o‘rtasida o‘zidan gaz ajratuvchi reaksiya boshlanadi. Bu esa 
buyumda g‘ovaklar hosil qiladi. Bunday ashyolar gaz-beton deb ataladi. 
Gaz-betonni tayyorlashda quyish (14.1-rasm), tebratish va zarb ta’siridagi 
jarayonlarga asoslangan texnologiyalar qo‘llaniladi. 
14.1-rasm. Gaz-beton buyumlarini tayyorlash texnologiyasi 
1-qum bunkeri; 2-suv bunkeri; 3-SFM bunkeri; 4-dozator; 5-ohak bunkeri; 6-
sharli tegirmon; 7-nasos; 8-shlam-xovuz; 9-shlam torozi; 10-ohak-qum aralashmasi 
bunkeri; 11-alyumin kukuni dozatori; 12-portlandsement bunkeri; 13-gips bunkeri; 
14-gaz-beton qorishmasi; 15-qolipga quyish joyi; 16-qotish joyi; 17-qirqish joyi; 
18-aravacha; 19-qolip; 20-avtoklav (bug‘ qozon); 21-tayyor buyum. 
омборхона 

---

185 
Mexanik usul - bunda bog‘lovchi suv qorishmasi bilan alohida tayyorlangan 
ko‘pikni tez sur’atda aralashtiriladi va qotgandan keyin ko‘pik-beton deb ataluvchi 
yengil tosh hosil bo‘ladi. 
Ko‘pik-betonni tayyorlashda an’anaviy, quruq mineral (14.2-rasm) va 
aeratsiya jarayonlarga asoslangan texnologiyalar qo‘llaniladi. 
Qipiq beton. Yog‘och chiqindilari asosida olinadigan yengil beton orasida 
qipiq beton quyma yaxlit devor qurilishida keng ishlatilmoqda. Titratib zichlangan 
qipiqbetondan yirik o‘lchyaamli devorbop bloklar, polbop plitalar ishlab chiqariladi. 
Issiq havoda qotirilgan qipiqbeton sement, yog‘och qipig‘i, qum. Ohak yoki soz 
tuproqni suv bilan qorio‘tirib olinadi. Bunday yengil beton mustahkamligi 5 dan 15 
kgs/sm
2
ga teng va undan 4-5 qavatli turarjoy va qishloq xo‘jaligi bino devorlarini 
qurish mumkin. 
14.2-rasm. Ko‘pik-betonning an’anaviy (a) va quruq mineral (b) 
texnologiyalari asosida tayyorlash sxemasi 
1-sement, qum va suv bunkerlari; 2-torozilar; 3-beton qorishma uchun 
qorishtirgich;4-ko‘pik generatori; 5-ko‘pik-beton qorishmasini tayyorlash uchun 
qorishtirgich; 6-qolip; 7-quruq komponentlarni tayyorlash uchun qorishtirgich. 
Bunday beton ishlatilganida issiq-sovuq va tovushni kam o‘tkazishi hisobiga 
devor qalinligini 35 sm ga kamaytirish mumkin (13-jadval). 
қоришма
қўшилма 
КА 
С 
Қ 
Ц 
С 
Қ 
Ц 
қоришма

---

186 
Qipiq beton tarkibi va xossalari 
13-jadval 
№ 
29 kundan keyingi 
siqilishdagi mustahkamligi, 
kgs/sm
2
1 m
3
betonga ketadigan ashyolar sarfi 
Sement 
M400, 
kg/m
3
Ohak yoki 
soz tuproq, 
kg/l 
Qum, kg/l 
Qipiq, kg/l 
1 
5 
50/45 
200/140 
50/30 
200/800 
1 
10 
100/20 
150/110 
200/120 
200/800 
1 
15 
150/135 
100/70 
350/220 
200/800 
1 
15 
200/180 
50/35 
500/300 
200/800 
Uch qatlamli ko‘pik poliuretanli devorbop panel turar joy binolarini yengil 
temir konstruksiyalar bilan qurishda ishlatiladi. Bunday bino xonalarida namlik 
70% gacha, harorat 20
o
C gacha bo‘ladi. 
Shartli belgilari: 
-panelni turi-4; s-po‘lat, ruxlangan tunika qalinligi-0,7mm, uzunligi 
6000mm, eni 1000mm, texnik shartlar – TSH 64-22580908-001:2009. 
Panelni bir tomoni ruxlangan tunika bilan qoplanganda 1m
2
ni og‘irligi 
quyidagi jadvalda yoritilgan. 
14-jadval 
Panelni 
qalinligi 
0,45 
0,5 
0,55 
0,6 
0,7 
60 
11,73 
12,6 
13,45 
14,3 
16,0 
80 
12,83 
13,7 
14,55 
15,4 
17,1 
100 
13,93 
14,4 
15,65 
16,5 
18,2 
Tunika yuzasiga yopishtirilgan ko‘pik poliuretan qatlamida nuqson 
chuqurligi 50mm dan yuzasi 20sm
2
oshmasligi kerak. 
Paneldan ishlangan namuna (1100x250mm, ruxlangan tunika qalinligi 0,7) 
egilishga ishlaganda (tayanchlar orasidagi masofa 1000mm) 60, 80 va 100mm li 
qalinlikdagi panel tegishli ravishda 510, 680, 850 kg kuchda buziladi. 
Devorbop va konstruktiv ko‘pik beton buyumlarini nemis texnologiyasi 
asosida ishlab chiqarishni O‘zbekistondagi “Xorijqurilish” kompaniyasi yo‘lga 
qo‘ydi. Kompaniya qisqa vaqtda istalgan o‘lchamda issiq-sovuqni kam 
o‘tkazadigan plitalar, devorni yaxlit quyma usulda qurish, qavatlararo tovush va 
issiqni saqlovchi qatlam, er osti va ustki issiq quvurlarni izolyasiya qilish kabi 
murakkab texnologik jarayonlarni sifatli bajarishga ixtisoslashgan korxonaga 
aylandi. 
Bunday devorbop ko‘pikbeton bloklarini fizik-mexanik xossalari quyidagi 
jadvalda yoritilgan. 
15-jadval 

---

187 
Ko‘rsatgichlari 
O‘lcham 
birligi 
Ko‘pikbeton 
Quruq xolatdagi 
o‘rtacha zichligi 
kg/m
3
400 
600 
1000 
1600 
Issiqlik 
o‘tkazuvchanlik 
koeffitsienti 
Vt/m
o
C 
0,11 
0,14 
0,28 
0,51 
Suv 
shimuvchanligi 
% 
- 
- 
6,6 
- 
Siqilishga 
mustahkamligi 
MPa 
0,5-0,7 
1,5-2,0 
5,0-7,5 
15-20 
Muzlashga 
chidamliligi 
Sikl 
Buzulmaydi 
14.3-rasm. O‘zbekiston “Xorij qurilish” kompaniyasida ishlab chiqarilayotgan 
devorbop yengil ko‘pik beton blok