Referati Jazdi : Jalg’ashev Shexroz Tekserdi: Allambergenova Gu’ljaha’n 2020

Ironiya- grekshe eroneia –jortag’a degendi an’latadi. Belgili bir qubilisti , adamnin’ minez –qulqin misaqillaw, da’lkeklew maqsetinde qollanilatug’in ko’rkem su;wretlewlerdin’ biri. Aytiwshi o’z so’zin tuwra ma’nisinde ayta bermesten oni astarlap , og’an basqasha ma’nis ju’klep beredi. So’zdin’ formasina qarag’anda ol maqtap atirg’an siyaqli, al haqiyqatinda mazmuni og’an qarama-qarsi keledi, misqillap ku’lip atirg’anin ko’remiz. Misali :

Dosan bala qarsi eshekke mingende ,

Eshegi o’zine yarashgan eken.

Iq!Iq! diyip jolg’a tu’sip ju’rgende,

Ko’rgen qiz –jawanlar qarasqan eken.

Pay zan’g’ardin’ esheginin’ jorg’asi,

Ko’rip hayran qalar qurbi qurdasi,

Bo’ktergide bolsa ala dorbasi,

Baqsha andazasi kelisken eken.

Misalda ju’risi joq jaman , qaseki qara eshek jorg’a etip suwretlenedi.Bul jerde jortag’a maqtaw arqali ku’liw , misaqillaw ma’nisi berilip tur.

Ironiyani shig’armani kontekstine qarap bayqawg’a boladi, ol a’piwayi ha’zil yamasa a’shkaralaw mazmuninda boliwi mumkin.

Janlandiriw.Ko’rkem shig’armada qollanilatug’in sha’rtli a’mellerdin’ biri. Su’wretlenip atirg’an zatqa ,qusqa haywang’a til pitip, adamday bolip so’yleydi, oylaydi. Janlandiriw ko’birek , folklorliq shig’armalarda qollaniladi. Xaliq erteklerinde , da’stanlarinda tawlar gu;mbirlep saza berip tilge kiredi, batirdin’ atina qiyin-qistaw waqitta til pitip , adamday so’ylep atadi.

Janlandiriw realistik a’debiyattada qollaniladi. Misali, I.Yusupovtin’ “Aktrisanin’ ig’bali” poemasinda bas qahraman Ariwxan o’zin baxitli sezgen minutlarda ba’ha’rde qaytip kiyatirg’an jil quslarina mu’raja’t etip quwanishli sezimlerin olar menen bo’lisedi.

Hey qubladan ushqan sonali quslar!

Shinnan ba usi mendegi ig’bal ?

Ig’balin’ bar desip g’anqildar g’azlar.

Janlandiriw a’sirese timsal janrinda ku’ta’ qollanilatug’in tiykarg’i ko’rkem a’mel bolip esaplanadi. Misali, belgili shayir D.Aytmuratovtin’”Qulp ha’m uri”, “Qoraz ha’m pishiq “, “qarabaraq ha’m qan’baq “ ,”pishiq erli-zayipliqta” ,”Qoyan maslikte” ha’m tag’i basqalar timsallarinda haywanlar,quslar, o’simliler, zatlar adamlarday bolip so’ylesedi,itibarli pikirler aytadi. Biraq olardin’ so’ylegen so’zlerinde , is-hareketlerinde adamlarg’a ta’n minez-xuliq ,a’detler , oy-pikirler, sezimler beriledi.

Janlandiriw alg’ashqi da’wirdegi mifologiyaliq do’retiwshilikten qalg’an miyraslardan. Alg’ashqi Da’wirde adamlar ta’biyat sana-sezimge iye dep tu’singen. Sonliqtan,olar o’z miflerinde erteklerinde,qosiqlarinda janli –jansiz tabiyatti so’yleytug’in , oylaytugin etip sa’wlelendirgen.Al, jan’a a’debiyatinda janlandiriw ko’rkem sha’rtliliktin’ , ko’rkem a’mellerdin’ biri bolip tabiladi.Oqiwshi ko’rkem shig’armada zattin’ ta’biyattin’ adamday ha’reket etiwine, so’ylegenine isenbeydi,biraq biykarlanbaydi , sabebi bul qubilista obraz jaratiwdag’i , iseyani sa’wlelendiriwdegi ko’rkem sha’rtlilik dep qabillaydi.