Referati Jazdi : Jalg’ashev Shexroz Tekserdi: Allambergenova Gu’ljaha’n 2020

Metanimiya-So’z ma’nisinin’awisiwi predment ha’m qubilislar arasindag’I ishki ha’m sirtqi jaqinliqqa tiykarlansa ol metanimiya deliniledi.Eki predmet yaki qubillistin’ o’z-ara ishki yamasa sirtqi baylanisina qaray awispali ma’nide qollanilatug’in so’zler metonimiya delinedi.

Qanday da bir predmettin’ ya’ki qublistin’ atamasi ekinshi predmet ya’ki qubilis penen baylasina qaray sol atama menen qayta ataliwina metonimiya deymiz. Olar to’mendegi usillar menen jasaladi.

1. 
   Predmettin ozi idis arqali ataladi: eki keseni ishti. Bir tabaqti ko’rdim de degen joq.
   
2. 
   Shig’arma avtori avtori arqali qayta ataladi: Oqidim Ajiniyaz, Berdaqti. Ko’z a’ynegin qiysatsa kiyip, Michurundi oqiydi geyde.
   
3. 
   Predmetlerdi turg’an ,jaylasqan orni arqali qayta ataw:Pu’tkil auditoriya shawqim ko’terdi.Qala uyqilap qalipti.
   
4. 
   Ha’reketi onin’ iyesi bildiriw ushin qollaniw : Bul gaplerdi ana shot qag’atunina jetker.
   
5. 
   Predemettin kolemi, ren’I,har turli belgileri temperaturasi arqali sol predmetti qayta ataw:aqmaqtin’ ag’asi bolg’ansha , aqillinin’ inisi bol.uzaqtan bir qara ko’rindi.jaqsinin jamannan sorasan parqin ,Aspan jer arasi onnan ko’p parqin.Tonip kelip issig’a tig’ildim
   
6. 
   Predmettin’ ha’r qiyli kemis-qutig’i artqali predmetti ataw:Awildag’i aqsaqti alip kel mag’an . Sasiqtin kobinen , hasildin’ azi jaqsi. Soqirdi ko’rdi, geren’di degenin’ ne?
   
7. 
   Aytiwshi ha’m tin’lawshiga tu’sinikli bolg’an zat ha’m qubilislardin’ atin atamay , olarg’a ta’n bolg’an belgileri arqali zat ha’m qubilislardi vqayta ataw:Qasimnan otken biyik oksheden juregime miyiq qag’ildi .Ko’z ushinda oramal ko’rindi. Bul misallardagi biyik okshe , oramal hayal- qizlarg’a ta’n belgi bolip aweispali ma’ni an’latip , hayal – qizlar ma’nisin bildirip tur.
   
8. 
   Predmet ha’m onin’ ja’rdemindegi predmet arasindag’i baylanis. Misali: Ha’mme soldat ta solay isledi, Ko’p emen tur, soldattay qatip , geyde komada berip,ozi de korinedi turg’anday atir.
   

Qaraqalpaq tilinde metonimiyalar og’ada ko’p . A’sirese zattin’ yamasa qubilistin’ o’zinin’ ornina qa’siyetlerinin’ ,tu’rinin’ ,sapasinin’ atamalarin almasttirip qollaniw jiyegweslesedi. Misali : Jamannan qash , Jaqsig’a jantas.(naqil) Soqirdin’ son’ina ,aqsaqtin’ aqirina baq. .(naqil)Jamanlar menen jarispa.(Berdaq) misallarda metonimiyalar zatliq ma’nige iye kelbetliklerden payda bolg’an . qaraqalpaq tilinde ko’binese , kelbetlikler metonimiya usili boyinsha awispali ma’nide ken’ qollaniladi: Jaqsi, jaman ash ,jarli,bay ,mo’hmin , g’arip ,aqilli,aqmaq nadan, aqilsiz ha’m tag’i basqalar .