Reja: Asosiy operatsiyalar va sikllar

Boshqa usullari va istiqbollari. 11.1-jdvalda keltirilgan burg‘ulash 
usullarining boshqa shakllari (tovushli, kimyoviy, elektrik va h.k.) ishlatishga ba’zi 
urinishlar, hozirgi kunda tajriba yoki abstrakt holatda.
Maurer (1980) olib borilgan laboratoriya va sanoat miqiyosidagi 
muvvafaqiyatli tadqiqotlarga asoslanib boshqa usullarni keltirib, ular noan’anaviy 
usullardan afzalligini ko‘rsatib o‘tgan. Ularni qo‘llash tannarxini hisoba olgan holda, 
yaqin kelajakda burg‘ulash usullaridan faqat (1) mexanik usulda burg‘ulash 
sharoitlari va (2) tonellar o’tishda van aft-gaz konlari uchun katta yoki chuqur 
skvajinalar hosil qilish usullaridan foydalanish bilan cheklanadi. Yuqoridagi 
burg‘ulash usullardan foydalanish imkoniyati kamroq o‘ziga jalb etadi.
6
Burg’ilash. Beshta asosiy yo‘nalishdan tashqari, burg‘ilash kon qazish 
sanoatida portlovchi moddalarni joylashtirish, qidiruv ishlarida, namuna olishning 
asosiy usuli; qazib olish, o‘z ishini mohiyatiga ko‘ra derenajni ta’minlash, devorlarni 
mustahkamlashda ankerlarni qotirish va tayanch asoslarni tekshirishda, ishlatishda, 
shipni mustahkamlovchi (ko‘mir konlarida, portlashdan ko‘ra mustahkamlashda 
ko‘roq foydalaniladi) boltlarni o‘rtnatishda qo‘llaniladi. Agar portlatish ishlarida 
foydalanilsa, bu jarayon asosiy hisoblanib, tozalash ishlarida burg‘ulash deb 
ataladi. Biz endi burg‘ulash rejimlari va burg‘ulash principlarini tanlashni ko‘rib 
chiqamiz. 
Operatsion tizimning komponentlari. Burg‘ilash tuzilishining to‘rtta asosiy 
funksional komponentlari mavjud. Ular burg‘ilash tizimi energiyasini ajratiladigan 
jinsga quyidagi usullar bilan ishlatilishga bog‘liq: 
1.Burg’u, uning dastlabki shakli (suyuqlik, elektr, pnevmatik yoki ichki yonuv 
dvigatel uzatmasining)dan hosil qilingan energiyani harakatlanuvchi kuchi energiya 
6
Howar L. Hartman. Introductory mining engineering. P.117. 

---

manbai hisoblanib, tizimni harakatga keltirish uchun mexanik energiyaga 
aylantiradi. 
2. Sterjen (yoki burg‘ilovchi po‘lat, sterjen yoki truba) energiyani birlamchi 
dvigatelldan yoki manbadan maydalash (urish)ga yoki aplikatorga uzatadi. 
3. Sharoshka, tizimdagi energiyani qabul qiluvchi,burg‘lashni amalga 
oshrishda tog‘ jinsiga mexanik ta’sir qiluvchi; 
4. Suyuqlik harakatlanib, teshiklarni tozalaydi, changni nazorat qiladi, 
burg‘ilash uskunasini sovutadi, g‘ovakni mustahkamlaydi. 
Ularning birinchi uchtasi burg‘ilash masalasining fizik komponentlari 
hisoblanib, jins ichiga kirish jarayonini nazorat qiladi, to‘rtinchisi esa shlamlarni 
chetlashtirish xizmat qiladi. 
Tijorat maqsadida parmalash stanoklarda asosiy e’tibor energiya uzatishdagi 
yo‘qolishlarini iloji boricha pasaytirishga qaratilgan. Bu esa chuqur skvajinalarni 
burg‘ulash uskunalarini ishlatishga olib kelib, ikkala asosiy usulning, zarbli va 
sharoshkali aylanma (electrobur va turbobur), keng foydalanishga olib kelib, asosan 
neft quduqlarini burg‘ilash jarayonida ishlatiladi. Ularda mexanik uzatmaning 
o‘rniga suyuqlik yoki elektrik uzatmadan foydalanib, burg‘ulash jarayonida 
sharoshkaga ko‘pro energiya berish va tezroq burg‘ulashga erishiladi.