Reja: Davlat funksiyasi tushunchasi va tasnifi

Feodal davlatlarning ichki funksiyalari
1. Ijtimoiy (ommaviy) ishlar funksiyasi. Bu funksiya ayrim davlatlar, ayniqsa Sharkda sugorish asosida dehqonchilik ipshari olib boruvchi davlatlar faoliyatida ko`proq bajarilgan. Masalan, Amir Temur va temuriylar hukmronligi davrida davlat tomonidan qator bunyodkorlik tadbirlari amalga oshirilganligi olimlar tomonidan ta`kidlanmoqtsa. Bu haqda Alisher Navoiyning «Farhod va Shirin» dostonida ham, sugorish inshootlari qurilishida qahramonlik ko`rsatganlar xususida gapiriladi. O`sha davlatlar bu yo`nalishda madaniy-oqartuv, maorif, aholiga turli xizmat ko`rsatish borasida ham ma`lum umumiy ishlarni olib borganlar. Bu ishlar aholining barcha tabaqalariga taalluqdi bo`lgan va butun mamlakat farovonligiga xizmat qilgan.
2. Shu bilan birgalikda davlat ishlab chiqarish qurollari va vositalariga bo`lgan feodal mulkchiligini ustun darajada qo`riqlash funksiyasini barcha tashkiliy va huquqiy usullar va choralar bilan amalga oshirib turgan. Shunday bo`lmasligi mumkin ham emas edi. Chunki aholining iqtisodiyotda hukmron bo`lgan guruhlari siyosiy hokimiyatda yagona kuch bo`lib, davlatni o`z manfaatiga xizmat qilishga yo`naltirgan, feodallarning erga bo`lgan mulkchiligini himoya qilgan.
3. Bu ham kam edi. Feodal davlatlari krepostnoy dehqonlarni qaramlikda tutib turish, lozim bo`lganda ularning qarshiligini bostirish funksiyasini atyu qilib turishgan. Bunday faoliyatni hatto alohida feodallar ham
4. Buning ustiga feodal davlatlari xalq ommasini mafkuraviy tomondan tarbiyalash funksiyasini ham bajarib turgan va bunda din aqidalari va tuzilmalaridan mohi-rona foydalangan. Buning ustiga ular dunyoviy bilimlar sohiblariga qarshi qattiq kurash olib borganlar. Buyuk olimlik darajasiga ko`tarilgan Kopernik, Mirzo Ulug`bek va boshqalar fojiasi buning dalilidir.
Feodal davlatlari ichki funksiyalarining ruui ularning tashqi faoliyatida uam yaqqol ko`zga tashlanadi.
1. Tabiiyki, feodal davlatlari ham o`z aholisi va hududlarini tashqi dushmanlardan himoya qilish funksiyasiga ega bo`lganlar va bunda xalq ommasini va barcha vositalarni mamlakatning mudofaasi manfaatlariga xizmat qildirganlar, bu kurashni uyushtirganlar.
2. O`z navbatida, har bir feodal davlati o`z hududini boshqa mamlakatlar hisobiga kengaytirish funksiyasini keng ravishda amalga oshirib kelishgan. Feodal davlatlarning shu maqsadlarda olib borgan o`zaro urushlari, o`nlab mamlakatlarni bosib olish hollari tarixda juda ko`p bo`lgan va oqibatda bosqinchilik natijasida yirik imperiyalar vujudga kelgan. Markaziy Osiyoni avval greklar, arablar, so`ngra mo`g`ul va rus davlatlari tomonidan bosib olinishi bunga yaqqol misoldir. Bu urushlar tufayli faqat bizning mintaqamizda o`z vaqtida rivojlangan yuzlab davlatlar yo`q qilib yuborilgan va hozir ular tarix mulkiga aylangan.
Feodal davlatlari funksiyalari ham o`zgarib, takomillashib borgan, ular o`z tarixining so`ngga bosqichida feodal mutlaq hukmronligini saqlab qolishga, shiddat bilan dunyoga kelayotgan burjua-kapitalistik kuchlarga va munosabatlarga qarshi kurashga xizmat qilgan.
Burjuaziya va kapitalistik ijtimoiy munosabatlarning tarix maydoniga kirib kelishi umuman insoniyat taraqqiyotida yangi davrni boshlab berdi. Bu davr qullik va krepostnoylikka barham berdi, hamma shaxsni rasman erkin va teng, deb e`lon qildi. Ozodlik, adolat, tenglik, umumiy saylov huquqi, parlament kabi tushuncha va shiorlar shu davrda paydo bo`lib, real voqelikka aylanishga qadam qo`ydi. Burjuaziya va kapitalistik munosabatlar XVII-XVIII asrlarda uzil-kesil shakllandi, davlat rivojlanishining mazkur bosqichida ham yollanma mehnat va xususiy mulk munosabatlari saqlanib qoldi. Shu munosabatlar burjua davlatlari funksiyalarining mohiyatini, mazmuni va tizimini belgilab beradi.