Reja: Dramaturgiyaning eng muhim shartlari

Kinodramaturgiya-sur’atga tushirish uchun mo‘ljallangan har qanday filmning g‘oyaviy-siyosiy asosini adabiy asar turi manba hisoblanadi. Kino –san’ati asari sintetik xususiyatga ega bo‘lib, uning tarkibida adabiyot, tasviriy san’at, musiqa, aktyor mahorati, rejissura, operator va boshqalar umumlashmasi, bo‘ladi. Kinodramaturgiyada voqea-xodisalarni tasvirlang asosan kinoning ifoda vositalaridan foydalaniladi. Xususan, adabiyotning she’riyat, proza, dramaturgiya elementlarini ham qo‘llaydilar. Kinodramaturgik asarni vujudga kelishi senariy yozishdan boshlanib, montaj stolida tugaydi. Har qanday film qaysi mavzuda, janrda, shaklda bo‘lmasin, uning asosini badiiy so‘z san’atining bir ko‘rinishi - senariy tashkil etadi. Kinodramaturgiyaning dastlabki namunalari ancha oddiy ya’ni ovozsiz filmlar sur’atga olingan bo‘lib, bugungi kunda u murakkab ijod tizimiga aylangan. Filmning g‘oyaviy-badiiyasosi aniq bo‘lishi uchun kinosenariyda muallif g‘oyaviy pozitsiyasi mustaxkam va mantiqan asoslangan bo‘lishi kerak. G‘oya yangi fikr kinosenariyning kompozitsion tuzilishi-dramatik konfliktlarga, syujet harakatiga janrlar xilma-xilligi ya’ni asarning tuzilishiga imkoniyat yaratadi. Hozirgi zamon xujjatli kinolarida kinomatografik obrazlilikning to‘rta komponenti mavjud.

1. 
   Remarka-murakkab kinomatografik harakat va kino senariyning hamma tomonlarini obrazli xarakterlash. Peyzaj, harakat vaziyati, voqealar tuzilishi, qaxramonning xolati, musiqa va shovqin va boshqalar remerkani hosil etadi.
   
2. 
   Tasviriy qism, dialog va monologlar-senariyning asosidir. Bunda voqealarning qatori va xarakaterlar qirralari ochiladi. Kinomatorafik dialogining o‘ziga xosligi, harakatning davomiyligida, aktyor xarakteri yoritishga imkoniyat mo‘lligi.
   
3. 
   Kinosenariyda personajlar nutqi, ichki ruxiy olami, kayfiyatini tasvirlash uchun muhit, shart sharoit yaratish. Bu muallifga murakkab xarakterlarni keng yoritishga yordam beradi.
   
4. 
   Kinosenariyda muallif nutqi muhim rol o‘ynaydi. Muallif matni faqat film kompozitsiyasini emas, balki uning ichki dinamikasini ham belgilab beradi. Xujjatli kinodramaturgiyaning muhim xususiyati, undagi voqea-xodisalar badiiy publitsistik obrazlar va muallif nutqi orqali tomoshabingga havola etilishidadir.