Режа: Куп тармокли фермер хужаликлари фаолиятининг асосий йуналишлари

Hd = YaH
Ем
Бунда: Ҳ д - екинларнинг ҳосилдорлик даражаси, сентнер/га;
ЯҲ— олинган ялпи ҳосил, тонна ёки сентнер;
Ем - екин майдони, га.
б) екинламинг турлари бўйича ишлаб чиқариш таннархи. Уни жами ишлаб
чиқариш харажатлар суммасининг олинган маҳсулот миқдорига нисбати билан,
яъни қуйидаги формула ёрдамида аниқлаш мумкин:
Барча воситалардан йил давомида тўғри, тўлиқ ҳамда самарали
фойдаланиш орқали талабни қондирадиган миқдорда сифатли деҳқончилик
маҳсулотлари йетиштириш, уламинг самарадорлигини юксалтириш учун муайян чора-тадбирлами амалга ошириш мақсадга мувофиқдир.
Техника екинлари йетиштирадиган тармоқда озиқ-овқат ва тўқимачилик саноатлари учун хомашё йетиштирилади. Техника екинлари таркибида мамлакатимизда енг кенг тарқалгани ва кўп миқдорда йетиштириладигани пахта хомашёсидир. Ҳозирги вақтда 0 ъзбекистон пахта йетиштириш бўйича дунёда олтинчи, уни експорт қилиш бўйича еса иккинчи ўринни егаллаб келмоқда. Мамлакатимизнинг иқлим шароити енг ширин, енг сифатли мева. узум, сабзавот ва полиз маҳсулотлари йетиштириш учун шароит яратади. Қолаверса, халқимизнинг ушбу маҳсулотларни йетиштириш бўйича бой тажрибаси мавжуд. Ушбу имкониятлардан фойдаланган ҳолда мазкур маҳсулотлар билан фақат ички бозоми таъминлабгина қолмасдан, балки хорижий мамлакатларга ҳам експорт қилишга еришишимиз лозим.Фермер хўжаликларининг молиявий барқарорлигини таъминлаш фақат қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш орқали ҳал этиш қийин. Чунки қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштириш хусусиятлари буни чеклайди:
-қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарилиши даври бўйича яққол мавсумий тавсифга эгалиги сабабли маҳсулот ёппасига пишиб етилган пайтда бозорларга олиб чиқилади.
-аксарият қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари (мева-сабзавот маҳсулотлари, гўшт ва сут каби) тез бузулувчи ва ўз сифатини (товарлилик даражасини) тез йўқотувчи маҳсулот ҳисобланади;
-қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари таранспортда узоқ масофаларга ташиш учун чидамсиз маҳсулотлар ҳисобланиши сабабли узоқ бозорларга олиб боришда қийинчиликлар туғдиради.
Шу боис, фермер қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини тайёрлаш, сақлаш, қайта ишлаш ва самарали сотиш масаласини ҳал этмасдан туриб, кўзланган фойдалилик даражасига эриша олмайди.
Республика қишлоқ хўжалиги таркибида қуйидаги йирик тармоқлар мавжуд:

• 
  Ўсимликчилик;
  
• 
  Чорвачилик.
  
• 
  Ўсимликчилик тармоғи – деҳқончилик, сабзавотчилик, полизчилик, боғдорчилик ва ҳ.к.ларга;
  
• 
  Чорвачилик эса - қорамолчилик, қўйчилик, пиллачилик, парандачилик, йилқичилик ва бошқаларга бўлинади.
  

Тармоқларнинг гуруҳланиши:
Қишлоқ хўжалиги корхоналарида ташкил этилган тармоқлар уларнинг иқтисодий-ташкилий мавқеи ва аҳамиятига кўра қуйидаги гуруҳларга бўлинади:

• 
  - асосий тармоқ;
  
• 
  - ёрдамчи тармоқ;
  
• 
  - хизмат кўрсатувчи тармоқ;
  
• 
  - қўшимча тармоқ.
  

Деҳқончилик маҳсулотлари йетиштиришни ривожлантириш ва уламинг
самарадорлигини юксалтириш йўллари қуйидагилар:
а) деҳқончилик маҳсулотлари ялпи ҳосилини кўпайтириш учун:
- екин майдонларини кенгайтириш;
- екинламинг ҳосилдорлигини ошириш зарар;
б) ҳосилдорликни ошириш учун:
- екин майдонларининг мелиоратив ҳолатини яхшилаш;
- екин майдонларининг сув билан таъминланишини яхшилаш ва суғоришнинг
замонавий, тежамкор усулларини қўллаш ;
- уруғлами сермаҳсул, тезпишар навларини екиш;
- минерал ва мабаллий ўғитлардан оқилона фойдаланиш;
- бошқа кимёвий воситалардан самарали фойдаланиш;
- агротехник тадбирларни муддатида ва сифатли бажариш;
- алмашлаб екишни жорий етиш;
- ишчи ва хизматчилами моддий ва маънавий рағбатлантириш;
- ишлаб чиқариш воситаларидан тўлиқ ва самарали фойдаланиш лозим.
д) маҳсулот йетиштиришда харажатлами тежаш учун:
- замонавий техникалами, илғор технологиялами жорий етиш;
- маҳсулот йетиштириш жараёнларини механизациялаштиришга еътибор бериш.
е) ишлаб чиқаришни ихтисослаштириш ва екинлами мақсадга мувофиқ
жойлаштириш зарар;
ф) йетиштирилган ҳосилни ташиш ва сақлаш жараёнларини самарали ташкил етиш
лозим;
г) маҳсулотларни бозор талаблари асосида сотишни амалга ошириш керак.
Деҳқончилик маҳсулотлари йетиштиришни кўпайтиришнинг иккита —
екстенсив ва интенсив усуллари мавжуд.
Екстенсив усулда маҳсулот миқдори асосан екинлар майдонини
кўпайтириш ҳисобига, интенсив усулда еса екинларнинг ҳосилдорлигини ошириш ҳисобига таъминланади. Деҳқончилик маҳсулотлари миқдорини интенсивусул орқали кўпайтириш учун тупроқ унумдорлиги ошишини таъминлашга қаратилган тадбирларни амалга ошириш, масалан, ирригация-мелиорация тизимини қуриш, таъмирлаш, йерлами текислаш, ўғитлардан самарали фойдаланиш, алмашлаб екишни жорий етиш керак.
Йетиштирилаётган маҳсуиотлар самарадорлигини юксалтириш учун еса ишлаб чиқариш ва бошқариш харажатлари тежалишини таъминлайдиган тадбирлами оқилона амалга ошириш зарур. Бунинг учун меҳнатни ташкил етишнинг бозор иқтисодиёти талабларига мос шаклларини татбиқ қилиш, ишлаб чиқариш, ҳосилни йиғиштириб олиш, сақлаш жараёнларини механизациялаштириш, ишлаб чиқариш воситаларидан тоииқ ва самарали фойдаланиш, замонавий техника, илғор технологияларни жорий етиш, ишчи-хизматчиларнинг моддий ва маънавий рағбатлантирилишини изчиллик билан амалга ошириш керак.
Деҳқончилик маҳсулотлари йетиштиришни кўпайтириш, унинг самарадорлигини юксалтириш мақсадида хўжаликларда фаолият кўрсатаётган
барча аъзоламинг ишлаб чиқаришга бўлган муносабатларини бозор талаблари
асосида тубдан ўзгартириш лозим. Яъни, улар маҳсулот йетиштириш, йиғиштириб олиш, сақлаш ва сотиш билан богииқ боиган муносабатларни вақтида, оқилона амалга оширишдан моддий манфаатдор боиишлари керак.
Юқорида таъкидланган барча тадбирлар вақтида, сифатли амалга оширилиши натижасида деҳқончилик маҳсулотлари йетиштириш ҳажми кўпайиб,уламинг самарадорлиги юксалиши таъминланади.
Деҳқончилик мамлакат қишлоқ хўжалигининг асосий тармоғидир.
Ушбу тамиоқ аҳолининг озиқ-овқат маҳсулотларига ва саноатнинг хомашёга боиган талабини қондиришда муҳирн аҳамиятга ега. Бундан ташқари деҳқончилик тармоги чорвачилик тармогини озуқа базаси билан таининлашда ҳам муҳим ўрин тутади.
Мамлакатимизда деҳқончилик тармоқларини ривожлантириш, уламинг самарадорлигини юксалтириш учун ҳуқуқий, ташкилий, технологик ҳамда иқтисодий шарт-шароитлар яратилган бўлиб, тармоқда иқтисодий ислоҳотлар изчил амалга оширилмоқда.
Деҳқончилик маҳсулотларини йетиштираётган фермер хўжаликларида ушбу маҳсулотларни қайта ишловчи минитехнологиялами жорий етишга еътибоми кучайтириш лозим.