155
Reja:
1. Magnit maydoni va uni xaraktyerlovchi kattaliklar.
2. Bio-Savar-Laplas qonuni va uning qo’llanilishi.
3. Magnit maydonni tokli o’tkazgichga ta’siri. Ampyer kuchi.
4. Ampyer kuchining tadbiqi.
5. Tokli o’tkazgichning o’zaro ta’siri.
6. Magnit maydonni zaryadlangan zarraga ta’siri. Lorenst kuchi.
7. Lorenst kuchining tadbiqi.
Tayanch so’z va iboralar:
elektr toki, tokli o’tkazgich,
magnit maydoni, sinov
1820 yilda Daniyalik fizik G.X.Yersted (1777-1851)
tajribalarda elektr tokini
konturi,
magnit momenti,
aylantiruvchi moment,
magnit indukstiya,
magnit doimiysi,
magnit maydoni, Ampyer kuchi, Lorenst kuchi, zaryad, siklotron, MGD genrator, chap
qo’l qoidasi, magnit oqim, tokli o’tkazgich, elektr toki, tokli o’tkazgich, magnit
maydoni, magnit momenti, aylantiruvchi moment, magnit indukstiya, Ampyer kuchi,
siklotron, MGD genrator, chap qo’l qoidasi, magnit oqim.
magnit strelkasiga ta’sirini aniqlagan.
17-Mavzu.Toklarning vakuumdagi magnit maydoni.
156
S N
a)
N
I
S
b )
13.1-rasm. Tokli o’tkazgichning magnit strelkasiga ta’siri(a-elektr toki yo’q;
b-elektr toki bor)
Tajribada magnit strelkasining ustiga parallel joylashtirilgan o’tkazgichdan tok
o’tganda, magnit strelkasining dastlabki vaziyatdan o’tgani va o’tkazgichdan
tokning
o’tishi to’xtatilsa, magnit strelkasi yana dastlabki vaziyatga qaytishi kuzatilgan. 1820
yilda Ampyer tajribalarda tok o’tayotgan ikki ingichka to’g’ri chiziqli o’tkazgichda tok
bir tomonga o’tsa, ular bir-birini tortishi, agar qarama-qarshi tomonga o’tsa, bir-biridan
qochishi aniqlangan. Tajriba ko’rsatadiki, parallel o’tkazgichlarning har birining birlik
uzunligiga to’g’ri keluvchi o’zaro ta’sir kuchi ulardagi I
1
va I
2
toklarga to’g’ri
proporstional va ular orasidagi
b masofaga teskari proporstional:
b
I
I
K
f
2
1
2
Bu ifoda tokli o’tkazgiyalarning o’zaro ta’sir qonunidir.
