Reja: Magnit maydoni va uni xaraktyerlovchi kattaliklar. Bio-Savar-Laplas qonuni va uning qo’llanilishi. Magnit maydonni tokli o’tkazgichga ta’siri. Ampyer kuchining tadbiqi. Tokli o’tkazgichning o’zaro ta’siri

Bio - Savar - Laplas qonuni. 1820 yili Franstuz olimlari Bio va F.Savar turli 
shakldagi tokli o’tkazgichdan atrofidagi magnit maydonlarini tekshirish natijasida tokli 
o’tkazgichdan r masofadagi nuqtaning magnit indukstiyasi o’tkazgichdagi tok kuchiga 
(I) to’g’ri proporstional, r ning kvadratiga esa teskari proporstional ekanligini 
aniqladilar.
2
sin
;
Idl
dB
k
r



Bio-Savar-Laplas qonunini qo’llanilishi.
Bio-Savar-Laplas qonuni cheksiz uzun tokli o’tkazgichdan r
o
masofada joylashgan
nuqtadagi magnit maydon indukstiyasi uchun quyidagi ifodani byeradi: 
0
0
2
I
B
r



Radiusi R bo’lgan aylanma tokningmarkazdagimagnit maydon indukstyai 
vektoriquyidagi formula yordamida hisoblanishi mumkin: 
0
2
I
B
R


 
13.4-rasm. 
Solenoid va toroid markazidagi maydonining magnit indukstiyasi quyidagi ifoda 
bilan topiladi: 
l
N
I
B
0


; N-o’ramlar soni 
dB 
R 
n 
d 
I 

---

159 
n
I
B
0


l
N
n

Magnit maydonning tokli o’tkazgichga ta’siri. Ampyer kuchi. Elektrdan 
amalda foydalanishda magnit maydonining tokka ta’sir kuchlaridan foydalanish katta rol 
o’ynaydi.
Bir jinsli magnit maydondagi tokli o’tkazgichga ta’sir qiluvchi F
A 
kuch 
o’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchi I ga, o’tkazgichning uzunligi l ga, magnit maydon 
indukstiyasi B ga va B vektor bilan o’tkazgich orasidagi burchak sinusiga to’g’ri 
proporstionaldir, ya’ni 
F
A
= Il 
13.5-rasm. 
Bu Ampyer qonuninig matematik ifodasi.
Ta’sir etuvchi kuchning yo’nalishi chap qo’l qoidasi bo’yicha topiladi. Buning 
uchun chap qo’limizni shunday joylashtirishimiz kyerakki, bunda V vektor kaftimizga 
tik kirsin, uzatilgan to’rtta barmog’imiz tokning yo’nalishi bilan mos tushsin. U holda 
ochilgan bosh barmog’imiz Ampyer kuchini yo’nalishini ko’rsatadi.