Reja: Pedagogika fani va uning asosiy kategoriyalari
Pedagogika fanining tushunchalari (kategoriyasi)
Download 362.96 Kb. Pdf ko'rish
|
2-mavzu Ma\'ruza pdf
Pedagogika fanining tushunchalari (kategoriyasi)
Har bir fanning mazmun va mohiyatdan kelib chiqadigan, uning asosiy tomonlarini yoritishda xizmat qiladigan va eng ko‘p ishlatiladigan asosiy tushunchalari bo‘ladi. Xuddi shuningdek pedagogika faning ham asosiy kategoriyalari mavjud. Kategoriya – (yunoncha: kategoriya – «ko‘rsatma» «dadil» «tushuncha») Pedagogik jarayonlar xususiyatlarini mohiyat mazmunini Shaxs va jamiyat Shaxs va guruh Shaxs va jamoa o‘rtasidagi ta’lim va tarbiya. Manaviy marifiy axloqiy istetik iqtisodiy ekologik va h.k. munosabatlarini aks ettiruvchi asosiy tushunchadir. Kategoriya bilish jarayonlarining rivojlanishi va jamiyat tarbiya asosida paydo bo‘ladi. Kategoriyalar orqali inson borliqni va tevarak atrofni ijtimoiy hayotda sodir bo‘layotgan voqealarni o‘rganadi. Shulardan biri va asosida «pedagogika» atamasidir («Pein» - bola va «agogin» - etaklamok degan manoni bildiruvchi yunoncha «paydogogos» so‘zlaridan paydo bo‘lgan). Buning izohi quyidagicha: eramizdan oldingi III–I asrlarda qadimgi Yunonistonda quldorlarni bolasini ovqatlantiradigan, sayrga olib boradigan, tabiat qo’ynida o‘ynatuvchi tarbiyachi – qullarni pedagog» deb atashgan. Bugungi kunda kelib pedagog so‘zi keng qamrovli yangicha kasb ma’no etgan. Pedagogikaning yana bir tugunchalardan biri «Didaktika» so‘zidir. Qadimgi Yunonistonda quldorlarning bolasiga maktabga ta’lim beruvchi didaskal deb atashgan didaktika – yunoncha didaktikos so‘zidan olingan bo‘lib o‘qitish o‘rgatish bilim berish ma’nolarini anglatadi pedagogika fanining didaktika – ta’lim nazariyasi qismi xuddi shu qadimiy va yunoncha o‘qitovchi nomi bilan atalishi bejiz emas. Qadimgi yunonlar o‘qitish faoliyatiga nisbatan o‘qituvchi o‘rnida didastal o‘quvchiga nisbatan didaskali atamalarini ishlatishgan. Ammo didaktiko termining o‘zining dastlabki ma’nosida ancha uzoqlashgan. Hozir bu tushunchalarning hajmi va mazmuni ancha boyigan va kengaygan bo‘lib, u faqat o‘qituvchining faoliyatini emas, shu bilan birga o‘quvchining faoliyatini ham o‘z ichiga qamrab olgan. Pedagogika faniga tavsif berilganda «ta’lim», «tarbiya», «ma’lumot», «Shaxs», «rivojlanish», «shakllanish» so‘zlari ishlatiladi (7-chizma). Bu so‘zlar o‘zaro boglangan bo‘lib, bir-birini to‘ldiradi. Ular pedagogikaning asosiy kategoriya-tushunchalari deb ataladi. Bulardan tashqari «o‘quvchi», «o‘qituvchi», «pedagogik jarayon», «ta’lim jarayoni», «tarbiya jarayoni», «ta’lim-tarbiya mazmuni», «ta’lim-tarbiya metodlari», «ta’lim-tarbiya qoidalari», «tashkiliy shakllari» kabi tushunchalar ham ishlatiladi. Tarbiya muayyan maqsadga yo‘naltirilgan tarbiyachi va tarbiyanuvchi o‘rtasidagi qo‘sholoq jaryon bo‘lib, bunda tarbiyachi o‘zi xohlagan sifatlarni tarbiyanuvchilar onggiga singdirish uchun ularning ruhiyatiga ma’lum maqsadga tizimning tasir ko‘rsatadi. Tarbiya bola tugilganidan boshlab umrining oxirigacha Download 362.96 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling