Reja: Yorug’likning tabiati

Yorug’likning qaytishda va sinishda qutblanishi. Bryuster qonuni. Agar 
yorug’lik nurining ikkita dielektrikni ajratib turuvchi chegaraga (masalan, shisha 
plastinka sirtiga) tushish burchagi nolga teng bo’lmasa, qaytgan va singan nurlar qisman 
qutblangan bo’ladi. Qaytgan nurda tushish tekisligiga perpendikulyar tebranishlar 
ko’proq bo’ladi (nuqtalar), singan nurda esa tushish tekisligiga parallel tebranishlar 
ko’proq bo’ladi (ikki tomonida strelka). Yorug’likning tushish burchagining tangensi 
dielektrikning absolyut sindirish ko’rsatkichiga teng bo’lsa qaytgan nur to’liq 
qutblanadi. tg i
B
=n 

2
2
0
2
0
Cos
E
E
I
I


B 
B
1

---

182 
Bu munosabat Bryuster qonuni nomi bilan yuritiladi i
B
burchak Bryuster burchagi 
yoki to’la qutblanish burchagi deb ataladi. Yorug’lik Bryuster burchagi ostida tushganda 
qaytgan va singan nurlar o’zaro perpendikulyar bo’ladi.  
Ikqilanma nur sindirishdagi qutblanish. Yorug’lik nuri ba’zi kristallardan 
o’tganda ikkita nurga ajraladi. Bu ikqilanma nur sindirish deb nom olgan hodisa island 
shpati (Ca CO
3
-kalsiy karbonat tuzi) uchun 1670 yilda Daniyalik fizik Yerazm 
Bartolomin tomonida kuzatilgan edi. Ikqilanma nur sindirish vaqtida nurlardan biri 
odatdagi sinish qonuniga bo’ysinadi va tushuvchi nur hamda normal bilan bir tekislikda 
yotadi. Bu nur (normal) oddiy nur deb ataladi va O bilan belgilanadi. 
Nurlarning ikkinchisi g’ayrioddiy (anomal) nur deb ataldi uni e harfi bilan 
belgilanadi va u uchun sindirish ko’rsatkichi tushish burchagining o’zgarishi bilan 
o’zgaradi. Hatto yorug’lik normal bo’yicha tushganda ham g’ayrioddiy nur, 
umuman qaytganda, dastlabki yo’lidan og’adi. Nikol prizmasi deb ataladigan 
polyarizator juda keng tarqalgan. U island shpati prizmalarini kanada balzami 
bilan yopishtiriladi. Bunda kanada balzamini sindirish ko’rsatgichi n bo’lib u 
n

n

n
0
shartni qanotlantirishi kyerak.