Reja: Yorug’likning tabiati
Yorug’lik to’lqinlarini monoxromatikligi va kogerentligi
Download 0.76 Mb. Pdf ko'rish
|
Reja Yorug’likning tabiati
- Bu sahifa navigatsiya:
- Frenel ko’zgulari.
- 15.1-rasm. Frenel ko’zgusi . 2. Frenel biprizmasi.
Yorug’lik to’lqinlarini monoxromatikligi va kogerentligi. Bir xil to’lqin
uzunlikka ega bo’lgan (bir xil chastotali) ya’ni bir xil rangdagi yorug’lik nuri monoxramatik nur deyiladi. Tebranish chastotalari bir xil bo’lib, fazalar ayirmasi o’zgarmas bo’lgan yorug’lik to’lqinlar kogerent to’lqinlar deyiladi. Har xil atom boshqa atomlarga bog’liq bo’lmagan holda kogerent nurlanish chiqaradi. Alohida atomning nurlanish chiarish vaqti 10 -8 sekund chamasi davom etadi. To’lqinlar tizmasining uzunligi L yorug’lik to’lqinlarning tezligi c ni atomning nurlanish vaqti = 10 -8 s ga ko’paytmasiga teng. L=c =3 10 8 m/c 10 -8 c=3m L ni kogerentlik masofasi, atomning nur chiqarib turish vaqti esa kogerentlik vaqti deyiladi. Kogerent manbalarni hosil qilishni eng ko’p tarqalgan ikki usuli mavjud 176 1. Frenel ko’zgulari. Bir-biriga yondashgan ikkita yassi OM va ON ko’zgular shunday joylashganki, ularning aytaruvchi sirtlari 180 0 ga yain burchak hosil qiladi. Shuning uchun burchak juda kichikdir 1-rasm. 15.1-rasm. Frenel ko’zgusi . 2. Frenel biprizmasi. Bir butun shishi bo’lagidan umumiy asosga ega bo’lgan ikkita prizma yasalgan bo’lib, ularning sindirish burchagi 0 juda kichik 2-rasm. 15.2-rasm. Frenel biprizmasi Yorug’lik interferenstiyasi. Yorug’lik murakkab hodisadir: ba’zi hollarda u o’zini elektromagnit to’lqin kabi tutadi, boshqa hollarda esa, maxsus zarralar(fotonlar) oqimi kabi tutadi. Dastlab yorug’likning to’lqin tabiati bilan bog’liq bo’lgan hodisalarni ko’rib chiqamiz. Ma’lumki elektromagnit to’lqinda to’lqin tarqalishiga perpendikulyar yo’nalishida ikki vektor- elektr maydon kuchlanganligi (E) va magnit maydon kuchlanganligi vektorlari (N) tebranadi. Tajribalar ko’rsatadiki, yorug’likning fizialogik fotoqimyoviy, fotoelektrik va boshqa tasirlarini elektr vektorning tebranishlari vujudga keltiradi. Shuning uchun yorug’lik vektori haqida gapirganimizda asosan elektr maydon kuchlanganligi vektorini ko’zda tutamiz. Yorug’lik vektori amplitudasi modulini A harfi bilan belgilaymiz. Bir xil chastotali ikkita to’lqin qo’shilganda fazoning biror nuqtasida bir xil yo’nalgan 177 ) ( 1 1 1 t сos А х ) ( 2 2 2 t сos A x tebranishlarni uyg’otyapti, deb faraz qilaylik byerilgan nuqtadagi natijaviy tebranish amplitudasi quyidagi formuladan topiladi. ) ( 2 1 2 2 1 2 1 2 сos A A A A To’lqinlar kogyerent bo’lmaganda 2 - 1 uzluksiz ravishda o’zgaradi va har qanday qiymatni bir xil extimol bilan qabul qila oladi. Shu sababli cos( 2 - 1 ) ning vaqt bo’yicha o’rtacha qiymati nolga teng. Bu holda 2 2 2 1 2 A A A Yorug’lik intensivligi 1 (ya’ni to’lqinining tarqalish yo’nalishiga pyerpendikulyar maydonchaning yuza birligi orqali o’tadigan vaqt bo’yicha o’rtacha yorug’lik oqimi) yorug’lik to’lqini amplitudasining kvadratiga proporstional I A 2 bo’lgani uchun kogyerent to’lqinlar ustma-ust tushgandagi intensivligi har bir to’lqin alohida hosil qiladigan intensivliklarni yig’indisiga teng bo’ladi, degan xulosaga kelamiz. I=I 1 +I 2 to’lqinlar kogerent bo’lganda cos( 2 - 1 ) ning qiymat vaqt o’tishi bilan o’zgarmaydi, lekin fazoning har bir nuqtasida o’z qiymati bo’ladi, ya’ni ) ( 2 1 2 2 1 2 1 сos I I I I I fazoning qaysi nuqtalari uchun cos( 2 - 1 ) 0 bo’lsa I o’sha joylarda I 1 +I 2 dan va qaysi nuqtalarida cos( 2 - 1 ) 0 bo’lsa, I o’sha joylarda I 1 +I 2 dan kichik bo’ladi. Shunday qilib monoxoramatik kogerent yorug’lik to’lqinlari ustma-ust tushganda yorug’lik oqimining fazoda qayta taqsimlanishi ro’y byeradi, natijada fazoning ba’zi joylarida intensivlikning maksimumlari (yorug’ soxa) boshqa joylarda - minimumlari (qorong’u soxa) vujudga keladi. Bu hodisa yorug’lik interferenstiyasi deb ataladi. I 1 =I 2 bo’lganda to’lqinlar interferenstiyasi aynisa yaqqol ro’yobga chiqadi. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling