Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

O‘zbekiston eksportining tovar tarkibi dinamikasi (%da) 
13.5-jadval 
 
Yil-
lar 
Pax
ta t
o
las
i 
O
zi
q
-o
v
q
at
ma
h
su
lo
tl
ari
. 
К
im
y
o
s
an
o
a
ti
Pl
as
tm
as
sa v
a u
n
d
an
tay
y
o
rl
an
g
an
b
u
y
u
ml
ar
E
nerg
et
ik
a va
y
oq
il
g‘
i 
mah
su
lo
tl
ar
i 
Ran
g
li
v
a q
o
ra me
ta
ll
ar
Mas
h
in
a 
v
a u
sk
u
n
al
ar
X
izma
tl
ar
Bo
sh
q
a t
o
v
ar
lar
Jam
i (%
) 
Jam
i 
(ml
n
. 
d
o
ll
.)
1995 48,4 1,7 
2,5 
11,7 
4,7 
2,0 
7,7 
21,3 100,0 3719,9 
1996 38,1 4,5 
2,4 
6,0 
3,5 
2,8 
8,3 
34,4 100,0 4590,2 
1997 36,0 3,7 
1,7 
12,0 
4,6 
6,3 
27,4 
8,3 
100,0 4387,5 
1998 38,6 3,2 
1,5 
7,9 
5,1 
4,2 
30,8 
8,7 
100,0 3528,2 
1999 27,3 6,4 
3,1 
11,5 
4,3 
3,2 
34,7 
9,5 
100,0 3235,8 
2000 27,5 5,4 
2,9 
10,3 
6,6 
3,4 
13,7 
30,2 100,0 3264,7 
2005 19,1 3,8 
5,3 
11,5 
9,2 
8,4 
12,2 
30,5 100,0 5408,8 
2007 12,5 8,5 
6,8 
20,2 
11,5 
10,4 
10,7 
19,4 100,0 991,5 
2008 9,2 
4,4 
5,6 
25,2 
7,0 
7,5 
10,4 
30,7 100,0 11493,3 
2010 12,1 9,7 
5,1 
22,8 
6,9 
5,5 
10,2 
27,7 
100 13023,4 
2012 9,3 
6,4 
5,6 
34,6 
7,8 
6,5 
17,3 
12,5 
100 13599,6 

---

349 
 Jadvalni keyingi yillar ma’lumotlari bilan to‘ldiring. Raqamlardan 
qanday xulosalar chiqarish mumkin? Eksport tarkibini bunday o‘zgarishi 
nimadan dalolat beradi? Uni mamlakatimiz uchun ijobiy xarakterga ega 
deb hisoblaysizmi? Bayon qiling. 
 
O‘zbekiston importining tovar tarkibi dinamikasi (%da) 
 
13.6-jadval
Yillar
Oziq
-o
v
q
at
Кimyo
san
o
ati 
ma
h
su
lo
tlari.
Pl
ast
m
ass
a 
v
a un
d
an
tayy
o
rlan
g
an
b
u
y
u
m
lar
Energetik
a va yo
qilg
‘i 
m
ah
su
lo
tlari
Ran
g
li va q
o
ra 
m
et
allar
Mash
in
a va us
k
u
n
alar
Xizm
at
lar
Bo
sh
q
a tov
ar
lar
Jami 
(%)
Jami
(m
ln
. do
ll.)
1995 18,2 
9,3 
1,9 
5,7 
47,9 
5,0 
12,0 100,0 2892,7 
1996 29,5 
12,5 
1,1 
6,7 
35,8 
0,2 
14,2 100,0 4721,1 
1997 19,3 
12,5 
0,6 
7,5 
45,9 
7,5 
6,7 100,0 4523,0 
1998 15,6 
12,4 
0,5 
9,2 
47,2 
5,0 
10,1 100,0 3288,7 
1999 13,1 
11,7 
2,1 
7,9 
44,8 
8,7 
11,7 100,0 3110,7 
2000 12,3 
13,6 
3,8 
8,6 
35,4 
8,5 
17,8 100,0 2947,4 
2005 
7,0 
13,6 
2,5 10,3 43,3 10,4 12,9 100,0 4091,3 
2007 
7,2 
13,1 
3,5 
7,5 
49,6 
5,8 
13,3 100,0 6728,1 
2008 
8,1 
13,0 
2,1 
6,8 
53,3 
5,7 
11,0 100,0 7504,1 
2010 10,5 
13,8 
7,1 
8,1 
44,0 
5,3 
11,2 100,0 9175,8 
2012 10,9 
13,7 
6,6 
7,2 
45,9 
5,8 
9,9 100,0 12816,5 
Jadval raqamlariga diqqat qiling, uni keyingi yillar ma’lumotlari 
bilan to‘ldiring. Sizningcha, import tarkibining o‘zgarishiga qanday 
omillar ta’sir qilgan? Import tarkibini bunday o‘zgarishiga sabab nima 
deb o‘ylaysiz? fikringizni izohlang. 

---

350 
Tashqi qarz bo‘yicha mamlakatlar reytingi
1
13.7-jadval 
2011-
yildagi 
o‘rni 
 
Mamlakat 
2011yildagi 
tashqi qarz haj-
mi, mlrd. doll. 
Yil davo-
midagi 
o‘zgarish 
YaIMga 
nisbatan 
foizda 
1.
AQSh 
15033 
8% 
100 
2. 
Buyuk Britaniya 
9836 
10% 
407 
3. 
Fransiya 
5633 
20% 
203 
4. 
Germaniya
5624 
19% 
157 
5. 
Yaponiya
2719 
11% 
46 
6. 
Italiya
2684 
21% 
122 
7. 
Niderlandiya
2655 
12% 
316 
8. 
Ispaniya
2570 
19% 
172 
9. 
Irlandiya
2352 
3% 
1081 
10. 
Belgiya
1399 
13% 
272 
11. 
Avstraliya
1377 
9% 
93 
12. 
Shveytsariya 
1346 
12% 
212 
13. 
Kanada
1181 
17% 
68 
14. 
Shvetsiya 
1016 
19% 
189 
15. 
Gonkong
903 
20% 
371 
23. 
Rossiya
519,4 
6% 
28 
 
O’zbekiston
 8,1 
 
17 
 
Jadval raqamlariga diqqat qiling. Tashqi qarz hajmi bo‘yicha 
mamlakatlar orasida birinchi o‘rinda 1,5 trillion dollardan ortiq qarzi 
bilan AQSh turibdi. O’zbekistonnig tashqi qarzini boshqa mamlakatlar 
bilan taqqoslang. Jadval ma’lumotlaridan qanday xulosa chiqarish 
mumkin? Tashqi qarz deganda qanday qarzni tushunamiz? Mamlakat 
iqtisodiyoti uchun tashqi qarzning YaIMga nisbatan qay darajada 
bo‘lishi xavfsizlikni ta’minlaydi? Fikringizni bildiring.
 
Javoblar: 
Asosiy tayanch tushunchalar: 
1j); 2d); 3e); 4b); 5g); 6a); 7v); 8i); 9yo); 10z); 11y); 12l; 13k); 
 
1
Рейтинг стран по объему внешного долга //http// www.vestifinance.aiarticles//11572

---

351 
Masala va mashqlar 
 
1. a) Qozog‘istonda xarajatlar nisbati: 80/100 = 0,8 ya’ni O‘zbe-
kistonda poyabzalning nisbiy bahosi 0,8 mln. juft poyabzal = 1 ming 
dona muzlatgichga. 
O‘zbekistonda 50/100, ya’ni 0,8 teng emas 0,5; Demak, mam-
lakatlar o‘rtasida savdo olib borish har ikkisi uchun ham foydali. 
b) savdo munosabatlarini o‘rnatguncha O‘zbekistonda iste’mol 
tarkibi 40 mln. juft poyabzal : 50 mln. dona muzlatgich = 0,8 mln. juft 
poyabzal /1 ming muzlatgich. Qozog‘istonda 20 mln. juft poyabzal/ 60 
ming muzlatgich = 0,333 juft poyabzal /1 ming muzlatgich. 
Savdo munosabatlari o‘rnatilgach: 

O‘zbekistonda 0 muzlatgich, 80 mln. juft poyabzal; 

Qozog‘istonda 100 mln. muzlatgich, 0 juft poyabzal; 

O‘zbekistonda poyabzal iste’moli: 80 – 30 = 50 (mln. juft); 

Qozog‘istonda poyabzal iste’moli: 0+30 = 30 mln. 

O‘zbekistonda muzlatgich iste’moli 0+30/0,6 = 50 mln. juft 
poyabzal; 

Qozog‘istonda muzlatgich iste’moli 100-50 = 50 (mln. juft 
poyabzal); 
1) O‘zbekistonda iste’mol tarkibi 50 mln. juft poyabzal / 50 ming 
muzlatgich = 1 mln. juft poyabzal ming dona muzlatgich; 
2) Qozog‘istonda iste’mol tarkibi – 30 mln oyoq kiyimi / 50 ming 
muzlatgich – 0,6 mln. juft poyabzal, ming dona muzlatgich. 
O‘zbekiston va Qozog‘istonda muzlatgich va poyabzal iste’moli 
 
Tovar 
Savdo munosabatlari 
o‘rnatguncha 
Savdo munosabatlari 
o‘rnatilgach 
O‘zbekiston Qozog‘iston 
O‘zbekis-
ton 
Qozog‘iston 
Muzlatgich ming dona 
50 
60 
50 
50 
Poyabzal (mln.juft) 
40 
20 
50 
30 
2. 20%-1/5*10% : 1-1/5=22,5%; Javob: 22,5%. 
3. a) A tovarining muvozanatli narxi 3,6 ming so‘m, importga ruxsat 
berilgach P = 3 ming so‘m; 
b) Q
d
= 11 ming dona; 
d) mamlakatdagi ishlab chiqarish Q
s
= 8 ming dona; 

---

352 
e) import miqdori 3 ming dona kvota v
1 
3,5 ming so‘mdan 
oshmasligi talabi rol o‘ynamaydi, chunki taklif 3 ming dona; 
f) boj to‘lovlari sharoitida budjetga 3000 x 1000 = 3000 000 so‘m 
tushadi. 
4. a) firmaning daromadi AQSH depozitlari bo‘yicha (200 000x0,05) = 
8000 dollar yoki 80 000x1100 = 8800 000 so‘m; 
b) O‘zbekiston so‘mida (200 000x1100) = 220 000 000 so‘m; 
220 mln. so‘m x 0,06 = 1 320 mln. so‘m; d) har qanday kursda 
O‘zbekistonda saqlagan ma’qul. 
5. a) kompakt disk uchun bir xil. Pishloq ishlab chiqarishda Кanada 
mutlaq ustunlikka ega 12/4;
b) kompakt disk ishlab chiqarishda 8/4 8/12 Yaponiya qiyosiy 
ustunlikka ega. Кanada esa pishloq ishlab chiqarishda 4/8:12/8 1/2 3/2; 
d) Yaponiya kompakt disk, Кanada pishloq ishlab chiqargani 
ma’qul.
6. Topqirlik mashqi: 
1) globalizatsiya; 2) repatriatsiya; 3) immigratsiya; 4) denomi-
natsiya; 5) modernizatsiya. 
 
 
T/N 
1T; 2N; 3T; 4T; 5N; 6T; 7T; 8N; 9T; 10N; 11T. 
 
Testlar: 
 
1V); 2S); 3S); 4D); 5V); 6A); 7E); 8V); 9E); 10A); 11A); 12D) 13D) 
14D); 15D); 16S); 17V); 18S); 19E); 20D). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

353 
ASOSIY TUSHUNCHALARNING IZOHLI LUG‘ATI 
(GLOSSARIY) 
 
Absolyut renta – mutlaq cheklangan resurs – yerdan foydalan-
ganlik uchun uning egasiga to‘lanadigan haq. 
Avtonom yoki rejalashtirilgan investitsiyalar – yillik potensial 
daromadning har qanday darajasida ham ishlab chiqaruvchilar amalga 
oshirishni ko‘zlagan investitsiyalar.
Avtonom iste’mol xarajatlari – iste’mol xarajatlarining hajmi va 
dinamikasi shaxs ixtiyoridagi daromad hajmiga bog‘liq bo‘lmagan, 
zaruriyat tufayli sarflanadigan qismi.