S. B. Abbasov cho`llanish muammolari

Artezian suvlari — har xil chuqurlikda suv o`tkazmaydigan 
qatlamlar oralig`ida hosil bo`lgan yer osti suvlari. Artezian suvlari 
bosim ostida bo`ladi, shuning uchun burg` qudug`i qazilganda suvli 
qatlamnnng shipidan yuqori ko`tariladi, bosim yetarli darajada 
kuchli bo`lganda esa yer yuziga ko`tariladi yoki favvora bo`lib 
chiqadi. Artezian so`zi Fransiyadagi Artua viloyati nomidan 
olingan.
Atmosfera (yunoncha atmos — bug`, spharia — shar) - Yer 
bilan bir butundek birga aylanadigan havo qobig`i. Atmosferaning 
yer yuzidan 100 - 200 km balandlikkacha bo`lgan qatlami azot 
(78,1%), kislorod (20,9%), argon (0,9%) va karbonat angidrid gazi 
(0,03%) aralashmasidan iborat. Atmosferada bu gazlardan tashqari 
suv bug`lari, chang va juda kam miqdorda siyrak gazlar bor. 

---

136 
Amosferada 10 km gacha balandlikda asosan yerda hosil bo`lgan 
chang bo`ladi. Katta balandliklarda esa, meteor jismlar yonishidan 
hosil bo`lgan kosmik chang bo`ladi. Ayniqsa, atmosferaning yerga 
yaqin qatlamida chang ko`p, bu yerda 1 kub sm quruq havoda 100 
mingtagacha 
chang 
zarralari 
bor. 
Balandlik 
ortgan 
sari 
atmosferaning zichligi, bosimi, harorati va boshqa fizik hamda 
kimyoviy xossalari o`zgaradi. Atmosfera Quyidagi 5 qatlamga 
bo`linadi: troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera yoki 
ionosfera, ekzosfera. 
Atmosfera 
frontlari 
— troposferada turli xil fizik 
xususiyatlarga ega bo`lgan havo massalarini bir-biridan ajratib 
turuvchi kambar (eni bir necha o`n km), lekin uzun cho`zilgan 
(yuzlab, ba’zan minglab km) oraliq, o`tkinchi zona.
Baland tog`lar — relyefning morfogenetik tipi, balandligi 
2000 m dan yuqori bo`lgan tog`lar. Yuqorida muz bilan 
qoplanganligi sababli muz hosil qilgan relyef shakllari keng 
tarqalgan bo`ladi. Bunday tog`larga Himolay, Tyanshanv, Alp, 
Pomir, Kavkaz, Oltoy tog`lari kiradi. 
Barxan — o`simlik bilan qoplanmagan ko`chma qum do`ngi. 
Shamol ta’sirida bir joydan ikkinchi joyga ko`chib yuradi. Yillik 
ko`chish tezligi bir necha sm dan yuzlab m ga etadi.