S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a
XIVCHINLILAR (MASTIGOPHORA)
Download 6.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Parazitologiya.Дадаев С
XIVCHINLILAR (MASTIGOPHORA) sinfiga 8000 dan ortiq tur kiradi.
Asosiy qismi erkin holda yashaydi. Xivchinlilar sinfi 2 ta kenja sinfga bo'linadi: o'sim liksim on xivchinlilar (Phytomastigina) va hayvonsimon xivchinlilar (Zoo- mastigina). Parazitlik qilib hayot kechiradiganlari, asosan, hayvonsimon xivchinlilar kenja sinfiga kiradi. Kinetoplastidalar (Kinetoplastida) turkumining ayrim turlarigina erkin holda yashaydi. K o'pchilik turlari esa parazitlik qilib hayot kechiradi. Bu turkumning tripanosomalar (Trypanosoma) urug'iga kiruvchi turlari odam va umurtqali hay vonlar qonida, orqa miya suyuqligi va boshqa organlarida parazitlik qilib, o g 'ir kasalliklami keltirib chiqaradi. Tripanosomalaming tasmaga o'xshash yassi tanasi 15-40 mkm keladi. Oldin gi tomonida joylashgan bitta xivchini tanasining yonidan orqaga qarab yo'naladi. Xivchin yupqa to'lqinlanuvchi membrana yordamida ektoplazmaga tutashgan. Ba- zal tanachasi (kinetoplast) endoplazmada xivchinning asosida joylashgan. Tripanosomalaming quyidagi turlari yaxshi o'rganilgan: 1) Afrika uyqu kasalligining qo'zg'atuvchisi - Trypanosoma gambiense; 2) Chagas kasalligining qo'zg'atuvchisi - Trypanosoma cruzi; 3) Uyqu kasalligining rodeziya shaklini keltirib chiqaradigan - Trypanosoma rhodesiense va boshqalar. Trypanosoma gambiense - Afrikada tarqalgan juda o g 'ir “uyqu kasalligi” deb atalgan xastalikni qo'zg'atuvchi parazitdir (2-rasm). XX asming birinchi yarmida bir milliondan ortiq kishi shu kasallikdan halok bo'lgan. Kasallik tana haroratining ko'tarilishi bilan boshlanadi, so'ngra asta-sekin- lik bilan markaziy nerv sistemasming qattiq shikastlanishi kuzatiladi. Bemorda uxlab qolish va, aksincha, uxlay olmaslik hollari kuzatiladi. Kasallik o 'z vaqtida davolanmasa, o'lim ga olib kelishi mumkin. Parazitlar bemorlaming qoniga, limfa bezlariga, keyinchalik esa orqa miya suyuqligiga o'tadi. 20 Afrika uyqu kasalligining tabiiy manbai antilopalar hisoblanadi, tarqatuvchisi esa se- se pashshasidir (Glossina palpalis). Kasal lik faqat shu qonso‘rar pashshalar tarqalgan hududlarda uchraydi. Pashsha odam qonini so‘rganda unga kasallikni yuqtiradi. Pashsha- lar ichagida parazitlar bo'yiga bo‘linib, jinssiz k o ‘payadi. Lotin Amerikasi mamlakatlarida xavfli cha- gas kasalligining qo'zg'atuvchisi - Trypano soma cruzi keng tarqalgan. Morfologik jihat- dan Afrika uyqu kasalligini qo'zg'atuvchisidan farq qilmaydi. Lekin, Trypanosoma cruzi, joylashish joyiga qarab, shakli har xil bo'ladi. Hujayraning ichida parazitlik qilgan tripano- soma xivchinsiz, intensiv ravishda ko'payib, Download 6.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling