Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

KOʻCHIRMA GAPLI QOʻSHMA GAPLAR 
So‗zlovchi ba‘zan o‗z nutqida birovning gapini aynan keltiradi. Birovning 
aynan keltirilgan gapi ko„chirma gap, so‗zlovchining gapi esa muallif gapi deyiladi.
Muallif gapi va ko‗chirma gapdan tashkil topgan qo‗shma gapga ko„chirma 
gapli qo„shma gap deyiladi. 
1-misol. 
1. «Rahmat, ona qizim», – dedi muharrir mehri tovlanib. (Murod Muhammad 
Do„st) 2. «Ke, picha dam ol, chirog‗im, toza charchabsan», – dedi bobom. (Oybek) 
3. Kampir oyoq ostida o‗sgan o‗tdan yulib, kiyik tomon yura boshladi: «Ma, jonivor, 
ma!» (Said Ahmad) 4. «Shoshmang, Ahmadjon», – dedi yigit. (Abdulla Qahhor) 5. 
Xalil bobo nevarasiga girgitton bo‗lib: «Hoy bolam, senga nima bo‗ldi? A? Nima 

---

286 
qildi, toychog‗im-a?», – der edi. (A. Muqimov) 6. «Zab yigit ekansiz-da, 
Tursunalijon. Barakalla, barakalla», – dedi u. (A. Muqimov) 
Ko‗chirma gapli qo‗shma gaplar doimo ikki qismdan tashkil topadi: 
1. Muallif gapi – so‗zlovchiga tegishli gap. 
2. Ko‗chirma gap – o‗zganing aynan keltirilayotgan gapi. 
Masalan: «Xalqning ishonchini oqlash har birimizning muqaddas 
burchimizdir», – degan edi Mirtemir. 
Bunda: «Xalqning ishonchini oqlash har birimizning muqaddas burchimizdir» 
– ko‗chirma gap. 
degan edi Mirtemir – muallif gapi. 
KO„CHIRMA GAPLI QO„SHMA GAPLARDA TINISH 
BELGILARINING QO„LLANISHI 
Muallif gapi (M) va ko‗chirma gap (K) bir-biriga nisbatan turlicha
joylashishi mumkin, bunda tinish belgilari quyidagicha ishlatiladi: 
Muallif gapi oldin, koʻchirma gap keyin joylashganda 
Koʻchirma gapning 
ifoda maqsadiga 
yoki his-hayajonning 
ishtirokiga koʻra 
turi 
Tinish