Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

14.2. Internet saytlari 
Virtual savdo maydonchasi - bu sotuvchi va xaridor o'rtasida bitimlar 
tuziladigan va moliyaviy va savdo operatsiyalari amalga oshiriladigan joy. Savdo 
maydonchasini yaratish va egalik qilish asosida ularni uchta toifaga bo'lish 
mumkin: 
1.Xaridorlar 
tomonidan 
yaratilgan 
( xaridor 
tomonidan 
boshqariladigan ). Bir yoki bir nechta yirik kompaniyalar ko'plab mol yetkazib 
beruvchilarni jalb qilish uchun o'zlarining bozor maydonlarini yaratadilar. Bozor 
maydonlarining ushbu kontseptsiyasi yirik kompaniyalarning sotib olish jarayonini 
optimallashtirish, savdo aloqalarini va ta'minot tarmog'ini kengaytirish talablariga 
javoban paydo bo'ladi. 
2.Supplier-driven 
yoki 
seller-driven tomonidan 
yaratilgan savdo-
sotiqlar (sotuvchilar va xaridorlar tomonidan yetkazib beriladigan buyurtmalar) 
bilan bog`liq savdo maydonchalarini shakllantirishda yirik xaridorlar bilan bir 
qatorda yirik sotuvchilar ham faol rol o'ynaydi. Bu turli sabablarga ko'ra sodir 
bo'ladi: etkazib beruvchilar bilan tuzilgan operatsiyalar uchun komissiya 
hisobiga o'z savdo maydonchalaridan tushumni oshirish va hk. 

---

138 
 
Rasm 14 .2. Xaridor va Internet-do'kon o'rtasidagi o'zaro ta'sir sxemasi 
7
 
 3. Uchinchi tomon tomonidan yaratilgan third-party-driven ( uchinchi shaxs 
tomonidan boshqariladigan ) bozor maydonlari xaridorlar va sotuvchilarni 
birlashtirishga mo'ljallangan. Odatda, bu saytlar ish jarayonlarida uchraydigan 
biznes sohasini yaxshi biladigan saytlardir . Neytral vositachilik bilan boshlab, bu 
internet saytlar juda ko'p bo'lib xolislik investitsiyalar qabuli ba'zi hollarda, tobora 
yaqin yetakchi kompaniyalari bozorida amalga oshiriladi. Biroq, bu boshqa 
kompaniyalarni bozorga jalb qilish va yirik sanoat investorlarini boshqarish bilan 
bog'liq muammolarni keltirib chiqaradi . Odatda, savdo maydonchalarining ayrim 
turlarining paydo bo'lishi xaridorlar va sotuvchilarning ma'lum bir hududdagi ta'sir 
7
Elektron tijorat: biznesni tashkil etish va yuritish asoslari: o'quv qo'llanma / A.L. Denisova, N.V. Molotkova, 
M.A. Blum, T.M. Ulyaxin, A.V. Guskov. - Tambov: FGBOU VPO "TSTU" nashriyoti, 2016. - 188 p
.

---

139 
darajasiga bog'liq . Agar bu xaridorning bozori bo'lsa, u holda ta'minot tizimlarini 
etkazib beruvchilarning pulli tizimlari bilan birlashtirib, u o'z ehtiyojlarini 
qondirish uchun savdo maydonchasini yaratishi mumkin. Agar ushbu sotuvchining 
bozori bo'lsa, u holda u tashkil etgan elektron platformadagi ko'plab xaridorlar 
bilan bevosita aloqada bo'lish hisobiga u vositachidan qochadi va shu bilan o'z 
daromadlarining bir qismini olishi mumkin. Mustaqil platformalar, o'z navbatida, 
ustun xaridor yoki sotuvchi bo'lmagan juda parchalangan bozorlarda samarali 
bo'ladi.