Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

14.3. Internet-kim oshdi savdosi 
Auksion (lotincha " auctio " dan - o'sish) - tovarlar va xizmatlarni ommaviy 
tanlov savdolarida sotish, ularning yakuniy narxi belgilanadi. Virtual yoki tarmoq 
kim oshdi savdosining xususiyati shundaki, ular Internetda kim oshdi savdosi 
tashkilotchisi saytida o'rnatilgan maxsus dasturlardan foydalangan holda 
o'tkaziladi. Virtual kim oshdi savdosi foydalanuvchilarga nafaqat Internet orqali 
tovar va xizmatlarni sotish, balki test savdolarini ham amalga oshirish imkoniyatini 
beradi. Ko'pgina kompaniyalar virtual auksionlardan marketingni baholash vositasi 
sifatida foydalanadilar, bu orqali yangi mahsulot uchun dastlabki talab miqdori va 
bozor narxini aniqlash mumkin. Har xil kim oshdi savdosini ikkita toifaga bo'lish 
mumkin: birinchisi, narxni minimaldan maksimalgacha (g'olib) ko'tarish 
kontseptsiyasiga 
asoslangan, 
ikkinchisi, 
aksincha, 
narxni 
boshlang'ich 
maksimaldan tortib to tushunchaga u yoki bu tarzda aniqlangan minimal yutuqqa 
asoslanadi. Kim oshdi savdolari bir nechta mumkin bo'lgan sxemalar bo'yicha 
o'tkaziladi: - standart kim oshdi savdosi (inglizcha auktsion). Ochiq taklif formati 
qo'llaniladi (barcha xaridorlar bir-birlarining takliflari haqida bilishadi). Sotuvchi 
dastlabki (boshlang'ich) narxni belgilaydi, keyin xaridorlar narxlarni dastlabki 
narxdan yuqori qilib belgilab, raqobatga kirishadilar. G'olib kim oshdi savdosi 
oxirida eng yuqori narxni taklif qiladi. - Gollandiyaliklar kim oshdi savdosi ingliz 
savdolariga mutlaqo ziddir. Garchi ochiq savdo formati ham qo'llanilgan bo'lsa-da, 
narx oldindan oshirib yuborilgan, qabul qilinmaydigan narxdan boshlanadi, 

---

140 
keyinchalik 
xaridorlardan 
biri uni qabul 
qilishga 
rozi 
bo'lguncha 
narx 
pasaytiriladi .
- bir vaqtning o'zida taklif qilingan kim oshdi savdosi ( birinchi 
narx , muhrlangan taklif ). Yopiq taklif formati ishlatiladi. Barcha xaridorlar bir 
vaqtning o'zida narxlarni belgilaydilar (odatda yozma ravishda), raqiblarining 
taklifi to'g'risida 129 ni bilishmaydi. Kim eng yuqori narxni taklif qilsa, u g'olib 
chiqadi.
- 
Ikki 
marta 
kim 
oshdi 
savdosi 
(ikki 
tomonlama kim 
oshdi 
savdosi ). Takliflar bir vaqtning o'zida sotuvchidan va xaridordan olinadi 
(muvozanat narxi belgilanadi). Ko'pincha elektron birjada ishlatiladi.
Yopiq 
takliflar 
kim 
oshdi 
savdosi 
( ikkinchi 
narx muhrlangan taklif ). Xaridor yoki sotuvchi belgilangan vaqt ichida maxfiy 
takliflarni taqdim etadi. G'olib buyumni maksimal narxdan oldingi narxda sotib 
oladi. Aytaylik, xaridor A10 $ taklif qilsa; xaridor B - 15 dollar va xaridor C - 20 
dollar. Maksimal taklifni bergan xaridor - xaridor C g'olib ekanligi aniq, ammo u 
o'zi taklif qilgan miqdorni emas, balki uning oldidagi so'nggi to'plamni - xaridor B 
tomonidan taklif qilinganini (20 o'rniga 15 dollar) to'laydi. 
 O‘z-o‘zini tekshirish savollari 
1. Internet-do'konning ta'rifini bering. 
2. Nima xaridor va mijozning o'zaro hamkorlikning o'ziga xos 
xususiyati onlayn do'kon an'anaviy sektori bilan solishtirganda bir xil bo`lishi 
mumkin? 
3. Internet saytlarining asosiy turlarini bilasizmi? Misollarga sharh bering. 
4. Qanday onlayn kim oshdi savdolarini bilasiz?