Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

11.2. Elektron tijoratning iqtisodiy xavfsizligi 
Elektron tijoratning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash muammosini hal 
qilish birinchi navbatda unda qo‘llanayotgan axborot texnologiyalarining himoyasi 
bilan bog‘liq, ya’ni axborot xavfsizligini ta’minlash masalalari bilan. Biznes-
jarayonlarining Internet muhitiga integratsiyalashuvi xavfsizlikni ta’minlash 
holatini keskin o‘zgarishiga olib keladi. Elektron hujjat asosida huquq va 
javobgarlikning paydo bo‘lishi, ham hujjat jo‘natuvchini, ham qabul qiluvchini 
barcha xavflar majmuasidan har tomonlama himoyalashni talab qiladi. 
Afsuski, elektron tijorat korxonalarining rahbarlari axborot xavflarining 
jiddiyligini va o‘z resurslarining himoyasini tashkil qilishning muhimligini axborot 
hujumlariga duchor bo‘lganidan so‘ng anglamoqdalar. Ko‘rinib turganidek, barcha 
sana bo‘tilgan to‘siqlar axborot xavfsizligi sohasiga tegishli. 

---

111 
Tijorat amaliyotlarini o‘tkazishga bo‘lgan asosiy talablar orasida – 
konfidensiallik, yaxlitlik, autentifikatsiya, avtorizatsiya, kafolatlar va sir saqlanishi. 
Axborotning xavfsizligiga erishishda uning ochiqligi, konfidensialligi, yaxlitligi va 
yuridik ahamiyatini ta’minlash bazaviy vazifalar hisoblanadi. 
Har bir xatar xavfsiz axborotning ushbu to‘rtta xususiyati va sifatiga zarar etkazishi 
mumkinligi nuqtai nazaridan ko‘rib chiqilishi zarur. Konfidensiallik ochiqligi 
cheklangan ma’lumot, unga faqat ushbu ma’lumot etkazilishi mo‘ljallangan shaxs 
kirish huquqiga ega ekanligini bildiradi. Ma’lumotning yaxlitligi ostida uning 
o‘zgartirib bo‘lmas holda bo‘lishi xususiyati tushuniladi. Ma’lumotning 
ochiqligi tizimning, vakolati bo‘lgan sub’ektlarga ma’lumotga to‘siqsiz kirish 
huquqi bilan ta’minlash xususiyati orqali belgilanadi. Ma’lumotlarning yuridik 
ahamiyati, oxirgi vaqtda mamlakatimizda axborot xavfsizligiga oid normativ-
huquqiy bazaning yaratilishi bilan birgalikda ortib bormoqda. 
Kompleks axborot xavfsizligini ta’minlash doirasida, avvalam bor, o‘z 
ichiga navbatdagilarni oluvchi elektron biznes xavfsizligi sohasidagi asosiy 
muammolarni ajratish lozim: 

aloqa kanallari orqali uzatilayotganda ma’lumotlarni himoyalashni; 

kompyuter tizimlari, ma’lumotlar bazalari va elektron hujjat aylanishni 
himoyalashni; 

ma’lumotni uzoq vaqt davomida elektron ko‘rinishda saqlanishini 
ta’minlashni; 

tranzaksiyalar xavfsizligini ta’minlashni, tijorat ma’lumotini maxfiyligini, 
autentifikatsiyani, intellektual mulkning himoyasini.