Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети

O„zgaruvchilarni kodlashtirish 
Hisoblashlarni qulaylashtirish maqsadida tabiiy koordinatadan 
(tabiiy o„lchov birlikdan) o„lchovsizga o„tiladi. O„tkazish formulasi 
(yoki kodlashtirish) quyidagi ko„rinishda: 
bunda 
haqiqiy o„zgaruvchining (yuqori yoki quyi sath) qiymati; 
haqiqiy 
o„zgaruvchining 
asosiy 
sathi; 
– haqiqiy 
o„zgaruvchining o„zgarish chegarasi;
chi omilning 
kodlashgan qiymati (yuqori va quyi sathlarda). 
Temperatura uchun haqiqiy o„zgaruvchidan kodlashtirilganiga 
o„tamiz: 
 
 
Konsentratsiya uchun: 
 
 

---

133 
Haqiqatda yuqori sathdagi omilning qiymatini +1 (200, 30), 
quyisini esa -1 (100,20) deb belgiladik.
Rejalashtirish matritsasini kodlashtirilgan birliklarda ifodalaymiz. 
 
 
 
yoki 
 
 
 
Ushbu rejalashtirish matritsasi o„lchamsiz masshtabda. 
– soxta o„zgaruvchi (+1), u polinomning ozod hadini hisoblash 
uchun kerak. 
Tajriba no„qtalarining omilli fazoda joylashuvi quyidagi 
ko„rinishga ega: 
Rejalashtirish matritsasining xossalari 
 
O„lchovsiz birlikdagi rejalashtirish matritsasi quyidagi maqbul 
xossalarni namoyon qiladi: 

ortogrnallik: matritsa istalgan ikki ustunining skolyar ko„paytmasi 
nulga teng: 

---

134 
∑
 

simmetriklik: birinchidan tashqari matritsa barcha ustunlari 
elementlarining yig„indisi nulga teng: 
∑
 

normalashtirish: har qaysi ustun elementlari kvadratlarining 
yig„indisi tajribalar soniga teng: 
∑
 

rotatabellik xossasi: rejalash matritsasidagi barcha nuqtalar 
shunday tanlanadiki, unda chiqish parametri qiymatlarini bashorat 
qilish aniqligi tajriba markazidan teng masofalarda bir xil bo„ladi 
va yo„nalishga bog„liq bo„lmaydi. 
Yuqorida sanab o„tilgan barcha xossalarga, xususan ortogonallik 
va rotativlik asosida regressiya koeffitsiyentlarini hisoblash juda 
soddalashtiriladi.