Samarqand davlat universiteti қозон миллий тадқИҚотлар технология университети
Download 2.63 Mb. Pdf ko'rish
|
Samarqand davlat universiteti озон миллий тад И отлар технологи
|
8 KIRISH Matematik modellashtirish - bu kompyuter yordamida matematik modellarda jarayonlar yoki hodisalarni o„rganish usuli. Kompyuter texnologiyalarining zamonaviy rivojlanish darajasi sanoat jarayonlari asosini tashkil etuvchi bir hil va bir xil bo„lmagan kimyoviy reaksiyalar kinetikasini o„rganishda; kimyoviy reaktor, issiqlik almashinuvi va massa uzatish uskunalari turini tanlash; xom-ashyoning tarkibi va unumi o„zgargan sharoitda, shuningdek, yangi va modernizatsiya qilingan kimyo sanoati uchun texnologik sxemalarni ishlab chiqishda operatsion bashoratlashlarni qilish va mavjud tarmoqlarning sanoat jarayonlarini amalga oshirishning texnologik rejimlarini maqbullashtirish muammolarini hal qilishda matematik modellashtirish usulidan foydalanish imkoniyatlarini kengaytiradi. Ma‟lumki, kimyoviy texnologiya bilan bog„liq jarayonlar juda murakkab. Bu, avvalambor, kimyoviy reaksiyalar jarayonining o„ziga xos xususiyatlari, ularning ko„p qismli va ko„p bosqichli tabiati hamda kataliz zarurati tufayli turli xil konstruksiyali qurilmalardagi kimyoviy o„zgarishlar bilan bog„lik. Massa almashinish jarayonlari, jumladan, kimyoviy o„zgarishlar uchun xom-ashyoni tayyorlash va reaksiya mahsulotlarini ajratish yoki xom-ashyoning reaksiyaga kirmagan tarkibiy qismlarini oqim mahsulotlaridan ajratishda keng qo„llaniladigan rektifikatsiya jarayonlari ham murakkabligi darajasidan yuqori turadi. Hozirgi vaqtda birlashtirilgan reaksiya-rektifikatsiya jarayonlari ko„proq energiya va resurslarni tejash va ergonomik sifatida keng qo„llanilmoqda. Issiqlik almashinuvi jarayonlari har qanday kimyoviy ishlab chiqarishning ajralmas qismi hisoblanadi. Ularning samaradorligi apparatning dizayni, sovutish suvlarining xususiyatlari va bir qator texnologik parametrlarga bog„liq. Demak, matematik modellashtirishning muhim bosqichi ko„rib chiqilayotgan jarayonni yetarli darajada ifodalaydigan matematik modelni yaratishdan iborat. Odatda, ushbu qurilmalarda sodir bo„ladigan jarayonlar modellari asosida alohida qurilmalarning matematik modellari yaratiladi, so„ngra ushbu qurilmalarni yagona texnologik jarayonga bog„laydigan 9 texnologik sxemalar modellashtiriladi. Jarayonning murakkabligiga va uning o„tishi haqida eksperimental ma‟lumot olish imkoniyatlariga qarab, matematik modellarni ishlab chiqishda, asosiy qonunlarga asoslangan determinantli yondashuv yoki statistik ishlov berishga asoslangan empirik yondashuv qo„llaniladi. Matematik modellar simulyatsiya qilingan hodisalarning murakkabligiga qarab chiziqli, chiziqlimas, differensial, qisman differensial tenglamalar va ularning sistemalari bilan ifodalanishi mumkin bo„lganligi sababli, ularni hal qilish uchun sonli usullarni bilish juda zarurdir. Optimallashtirish masalalarini hal qilish uchun maqbullik mezonlarini to„g„ri aniqlash, maqsad funksiyasini taqdim etish, parametrlarni optimallashtirishga cheklovlar qo„yish va optimallashtirish usulini oqilona tanlash kerak. Va nihoyat, kompyuter texnologiyasidan foydalanish va o„ziga xos kimyoviy-texnologik jarayonni modellashtirish bilan bog„liq yagona muammoni hal qilish uchun har qanday zamonaviy dasturlash tillarini bilish va foydalanuvchini yaratib, tegishli muhitda ishlay olish zarur. Albatta, matematiklar eng mos sonli usulni tanlash masalalarini hal qilishda ishtirok etishi mumkin, professional dasturchilar foydalanuvchilar uchun qulay interfeysli dasturni yaratishda ishtirok etishi mumkin, lekin matematik modelning o„zi soha mutaxassislari, ya‟ni mutaxassislar tomonidan yaratilishi kerak. Jumladan, kimyo texnologiyasi va kimyo va neft-kimyo sanoatining vakillari tomonidan amalga oshirilshi lozim. Download 2.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|