Samarqand davlat universiteti yusupov r. K. Ijtimoiy ishga kirish

Keksalik yoshi tasnifi 
Yosh guruhlari 
Insonning yosh davrlari 
60-74 (erkaklar) 
55-74 (ayollar) 
Qariyalar 
75-90 yosh 
Keksalar 
90 yoshdan yuqori 
Uzoq umr ko‘ruvchilar 
Keksa kishilar hayotining ijtimoiy sharoitlari quyidagi asosiy 
muammolar bilan tavsiflanadi: 
– hayot faoliyatining sog‘liq bilan bog‘liq holda cheklanganligi 
(eng ko‘ptarqalgan surunkali kasalliklar–artirit, yurak-qon tomir 
kasalliklari, qon bosimi kasalligi, arteroskleroz, ortopedik kasallar); 
– bandlik (odatda keksalarning 75 %i ishlamaydi yoki qisman band 
bo‘ladi); 
– moddiy ahvoli (pensiya miqdorining ish haqidan ancha pastligi, 
inflyatsiya darajasining yuqoriligi, tibbiy xizmat ko‘rsatishning 
qimmatligi, ijtimoiy ta’minot tizimining cheklanganligi); 
– ruhiy salomatlik (ruhiyatdagi me’yorsizlik, ya’ni ruhiy jarayonlar 
harakatchanligining susayganligi). 
Keksaygan yoshda faol mehnat faoliyatining to‘xtashi munosabati 
bilan turmush sharoitlari va tarzida, oilaviy va ijtimoiy mavqeyida 
o‘zgarishlar yuz beradi. Kishi keksaygan vaqtida ko‘pincha mustaqil 
turmush kechiruvchi bolalaridan ajraydi, ayrim hollarda yolg‘izlanib 
qoladi. Bunga yana jamiyat, yaqinlar bilan aloqalarning susayishi 
muammosi qo‘shiladi, do‘stlari va tanishlarini ular hayotdan ko‘z 
yumganligi munosabati bilan aloqlar, bordi-keldi aloqalarini yo‘qotadi.
Keksaygan 
sayin 
yolg‘izlanib 
qolishlik 
kuchli 
ruhiy 
muammolardan biri hisoblanadi. Shuning uchun, keksa yoshdagi 
fuqarolarga nisbatan davlat ijtimoiy siyosatining asosiy yo‘nalishi 

---

186 
yolg‘iz keksa-qariyalarning ijtimoiy ta’minlanib, osuda, farovon 
yashashlari, jamiyat hayotida faol ishtirok etishlari, uzoq umr ko‘rishlari 
maqsadida davlat tomonidan olib boriladigan choralarga (siyosiy, 
huquqiy,iqtisodiy, tibbiy, ijtimoiy, madaniy, ilmiy, axborot-targ‘ibot) 
qaratilgan bo‘ladi. Mazkur siyosat doirasiga keksa yoshdagi fuqarolar, 
shuningdek, 
siyosat 
dasturini 
amalga 
oshiruvchi 
muassasalar
va subyektlar, barcha toifadagi qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi 
organlar kiradi. 
Qariyalarga g‘amxo‘rlik qilishning markaziy tamoyili sifatida 
quyidagilar qabul qilingan: qariyalarning jamoatchilik hayotida to‘la 
ishtirok etishlari, ular haqida jamoachilik va davlat muassasalarining 
g‘amxo‘rligi, ehtiyojlarini qondirish va hayoti davomida to‘plagan 
bilim, tajribalarini ro‘yobga chiqarish uchun huquqiy sharoitlar 
yaratishni ijtimoiy siyosatga to‘g‘ri keladigan va imkoniyatlardan kelib 
chiqqan holda uyg‘unlashtirishdir. 
Keksa 
fuqarolarga 
nisbatan 
davlat 
ijtimoiy 
siyosatining
maqsadi–keksa insonlarning turmush darajasi va hayot sifatini qat’iy 
ko‘tarishdir. Bunda ijtimoiy adolat, birdamlikka tayanish, aholining 
barcha demografik guruhlarining ehtiyojlarini hisobga olish, moliyaviy 
va boshqa resurslardan oqilona foydalanish zarur. 
Keksa avlodga nisbatan davlat ijtimoiy siyosati hayot ilgari 
surayotgan muammolarning muhimligini amaliy baholab, davlatning 
moliyaviy va boshqa resurslarini hisobga olgan holda quyidagi 
tamoyillarga asoslanadi: 
– barcha keksa avlod fuqarolarining tengligi tamoyili–murakkab 
vaziyatlarda himoya va yordamga, ijtimoiy kelib chiqishi, holati, millati, 
turar-joyi, siyosiy va diniy qarashlari, iqtisodiy ahvolidan qat’iy nazar 
o‘zining hayoti va faoliyati bilan bog‘liq masalalarda bir qarorga 
kelishga teng huquqli bo‘lishi, ijtimoiy-mehnat sohasi va jamoatchilik 
faoliyatida o‘zini namoyon etish uchun teng imkoniyatlarga ega bo‘lishi; 
– davlatning javobgarligi tamoyili– jamiyatda sodir bo‘layotgan 
o‘zgarishlarga moslashgani holda keksa avlodni ijtimoiy muhofaza 
qilish, ijtimoiy ahvolini yaxshilash uchun sharoitlar yaratish; 

---

187 
– ijtimoiy samaradorlik tamoyili–qariyalarning turmush tarzini 
yaxshilash,ijtimoiy ta’minlash, ularning ijtimoiy mavqeyini yuqori 
darajada tutish, ijtimoiy aloqalarini yaxshilash, mustahkamlash, 
ijtimoiy-madaniy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan choralarning 
yo‘naltirilganligi; 
– keksa avlod fuqarolariga bo‘lgan munosabatda siyosatning 
yaxlitligi tamoyili – qariyalarni ijtimoiy himoyalashga bo‘lgan 
qarashlarning 
umumiyligi, 
boshqaruvning 
barcha 
darajalarida 
qariyalarning birinchi darajali muammolarini hal etish uchun 
mablag‘larni jamlash; 
– ijtimoiy hamkorlik tamoyili – keksa yoshdagi aholining turmush 
tarzini yuksaltirish yoki ko‘tarish, ijtimoiy ahvolini yaxshilashga 
qaratilgan 
tadbirlarni 
amalga 
oshirishdadavlat, 
jamoatchilik
va qariyalarning bir-biri bilan aloqada bo‘lishlari,qariyalargayordam 
ko‘rsatayotgan oila, jamoatchilik uyushmalari, diniy, xayriya 
muassasalari,tashkilotlari bilan doimiy hamkorlik qilish.