Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

Xodimlar soni 
Ish haqi ming so‘m 
1 
310,0 
3 
312,0 
5 
314,0 
2 
315,0 
1 
316,0 
Bu qatordagi miqdorlardan ko‘rinib turibdiki, 314,0 ming 
so‘m mehnat haqi oladigan xodimlar eng ko‘p takrorlanayapti, boshqacha 
aytganda eng katta son 5 dir. Demak korxonada oyiga 314,0 ming so‘m mehnat haqi 
olib ishlaydigan xodimlar ko‘pchilikni tashkil qiladi. 
Oraliq qatorlarda modani hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 
)
)
(
3
2
1
2
1
2
0
f
f
f
f
f
f
d
х
М
о






Bu yerda M
0
= moda; 
X0 = moda oralig‘ining boshlang‘ich chegarasi; 
d = moda oraliq miqdori; 
f
1
= moda oralig‘ining quyi chegarasi vazni; 
f
2
= modani o‘z ichiga olgan oraliqning vazni; 
f
3
= Moda oralig‘ining yuqori chegarasining vazni. 
Misol, to‘qish korxonasida 100 ta to‘quvchi bir kunlik to‘qigan gazmollari 
miqdori (metr) bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar asosida modani aniqlang. Bu yerda eng 
katta son 36. Unga tegishli oraliq miqdori 48-52 m. O‘rtacha moda shu oraliqda 
joylashgan. 

---

63 
Bir kunlik mahsuloti, metr 
To‘quvchilar soni. 
40-44 gacha 
12 
44-48 gacha 
28 
48-52 gacha 
36 
52-56 gacha 
16 
56-60 gacha 
8 
Jami: 
100 
m
М
о
14
.
49
28
8
4
48
)
16
36
(
)
28
36
(
28
36
4
48











Mediana deb to‘plamni teng ikkiga bo‘luvchi belgi, ya’ni eng o‘rtasida 
joylashgan miqdor tushuniladi. Agar qator zanjirlangan (ko‘payib yoki kamayib borish 
bo‘yicha tekis) bo‘lsa, unda mediana qatorning o‘rtasida joylashgan bo‘ladi. 
Misol. 5 kishini yoshi bo‘yicha quyidagicha yozamiz. 
28,29,30,31,32 yoshlar. Bu ma’lumotlardan medianani topish juda ason - u - 30 
yoshga tengdir. 
Toq sonli qatorlarda mediananing o‘rnini topish uchun qatorlar soniga bir sonini 
qo‘shib, natijani teng 2-ga bo‘lish lozim. 
Oraliq qatorlarda medianani hisoblash uchun quyidagi formuladan 
foydalaniladi. 
m
m
å
f
S
f
d
õ
Ì





1
0
2
Bu yerda: 
Me – mediana; 
X
0
– mediana oralig‘ining quyi chegarasi; 
d - mediana oralig‘i; 
Σf - variantlar soni yig‘indisi; 
Sm-
1
- mediana oralig‘i oldingi qatorlar vazinlar yig’ndi; 
fm – mediana qatori vazni 
Taqsimot qatorlari teng bo‘lganda moda, mediana ya’ni o‘rtacha miqdor 
bir-biriga teng miqdorlarni, bir xil miqdorni beradi. Moda va Mediana to‘plam tarkibi 
to‘g‘risida tasavvur berganligi uchun, ko‘pincha ularni tarkibiy o‘rtacha miqdorlar deb 
ham yuritiladi.