Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

 
“Iqtisodiy indekslar” bobi bo‘yicha TAYANCH IBORALAR 
1. Indeks – so‘zi lotincha “index” atamasidan olingan bo‘lib, 
ko‘rsatkich, belgi ma’nosida ishlatiladi. 
2. Statistikada indekslar – deb, o‘zaro qo’shib bo‘lmaydigan 
elementlardan tashkil topgan ikkita to‘plamni o‘zaro solishtirish 
natijasida hosil bo‘ladigan umumlashtiruvchi ko‘rsatkichga aytiladi. 
3. Agregat indekslar – turli xoldagi elementlardan tuzilgan 
murakkab hodisalarning o‘rganilayotgan davrlar ichida o‘rtacha 
o‘zgarishini tariflaydi. 
4. Agregat indekslar – har qanday umumiy indekslarning asosiy 
shaklidir. 
5. Laspes narx o‘zgarishini tovarlarning ma’lum masasiga nisbatan 
ta’riflash lozim degan taklifni kiritdi va shu bilan u narx indeksi 
misolida agregat indekslarga asos soldi. 
6. Shartli noma’lum hisoblanishi lozim bo‘lgan indeksning - 
sur’atida ishtirok etsa, agregat shaklidagi indeks o‘rta arifmetik indeks 
ko‘rinishiga keladi. 
7. Shartli noma’lum hisoblanini lozim bo‘lgan indeksning 
mahrajiga ishtirok etsa- agregat shaklidagi indeks o‘rta garmonik 
indeks shakliga keladi. 
8. Indeks - usuli qandaydir murakkab hodisalarning dinamika 
(o‘zgarishiga) siga ta’sir etuvchi alohida omillarning ta’sirini 
o‘rganishda keng ko‘lamga qo‘llaniladi. 
9. Statistikada indekslashtirilayotgan belgi o‘rtachalarining 
nisbati o‘zgaruvchan tarkibli indeks deb yuritiladi. 
10 O‘zgaruvchan tarkibli indeks - doimiy tarkibli indekslardan 
farqli o’laroq o‘rtachaning umumiy o‘zgarishiga ta’sir qilduvchi ikkita 
omilni, ya’ni indekslashtirilayotgan belgi birliklari (Pi)ni va vaznlar 
tizilmasining o‘zgarishini o‘zida aks ettiradi. 

---

160 
“Iqtisodiy indekslar” bobi bo‘yicha o‘z-o‘zini tekshirish uchun 
SAVOLLAR 
1. Indeks so‘zi nimani aglatadi?
2. Indekslarga ta’rif bering. 
3. Agregat shaklidagi indekslar deb, qanday indekslarga aytiladi? 
4. O‘rtacha indekslar qachon qo‘llaniladi? 
5. O‘zgaruvchan tarkibli indekslar yordamida qanday masala hal 
qilinadi?