Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

Aylanma mablag‘lar (Ay.mabl.) samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlarni aniqlash yo‘llari 
 
Ko‘rsatkichlar tizimi 
Ay.mabl.ning 
aylanuvchanligi, kunlarda 
Q
Ks
mabl
Ay
ak
mabl
y
*
.
.
.
.
A
=
Ay.mabl. bir aylanish 
davrining necha kunligi 
Ay.mabl. ning 
aylanuvchanlik 
koeffitsienti, marta 
.
.
.
.
.
A
mabl
Ay
Q
ak
mabl
y
=
Tahlil davrida Ay.mabl. 
ning necha marta 
aylanishini 
Ay.mabl.ning rentabelligi 
.
.
.
100
.
.
.
A
mabl
Ay
foyda
f
mabl
y

=
100 so‘m Ay.mabl. 
summasiga to‘g‘ri 
keladigan foydani 
Ay.mabl.ning
daromadliligi
.
.
.
100
.
.
.
A
mabl
Ay
Daromadlar
d
mabl
y

=
100 so‘m Ay.mabl. 
summasiga to‘g‘ri 
keladigan daromadni 
Debitorlarning 
aylanuvchanligi (kunlarda) 
Q
Ks
Debitor
Da

=
Debitorlarning bir 
aylanish davri necha 
kunligini 

---

241 
Bu ko‘rsatkich, korxonaning debitorlardagi qarzi o‘rtacha necha 
kunda qaytib kelishini bildiradi. Tahlil davomida aylanma mablag‘larni 
ifodalovchi bu ko‘rsatkichlarga ta’sir qilgan omillarni aniqlab, ularning 
salbiy ta’sirlarini bartaraf qilish choralarini ishlab chiqish zarur. Natijada 
korxonaning umumiy faoliyat ko‘rsatkichlari ham yaxshilanadi, 
moliyaviy holati mustahkamlanadi. 
 
«Makroiqtisodiy ko`rsatkichlar tizimi» bobi bo‘yicha TAYANCH 
IBORALAR 
Yalpi ichki mahsulot (YAIM, Yalpi milliy daromad (YAMD, 
Yalpi milliy ixtiyoridagi daromad (YAIMD, Yalpi qo‘shilgan qiymat 
(YAQQ), Yalpi ichki mahsulot deflyatori, milliy boylik, tabiiy 
boyliklar, moddiy boyliklar, moliyaviy resurslar, aktivlar, passivlar, 
asosiy vositalar, aylanma mablag`lar. 
 
«Makroiqtisodiy ko`rsatkichlar tizimi» bobi bo‘yicha SAVOLLAR 
1. YaIMni hisoblash usullari 
2. Milliy boylik mohiyati va tarkibini tushuntiring? 
3. Milliy boylik-milliy hisoblar tizimida. 
4. Asosiy fondlar mohiyati va tarkibi. 
5. Asosiy vositalar holati va xarakati ko’rsatkichlari. 
6. Asosiy vositalar samarali foydalanish ko’rsatkichlari. 
7. Aylanma mablag‘lar mohiyati va tarkibi 
8. Aylanma mablag‘lar holati va ta’minlanganligi ko’rsatkichlari. 
9. Aylanma mablag‘lar samarali foydalanish ko’rsatkichlari. 
«Makroiqtisodiy ko`rsatkichlar tizimi» bobi bo‘yicha amaliy 
topshiriqlar 
1-masala. Quyidagi ma’lumotlar ma’lum (mln.so‘m): 
T/r 
Ko‘rsatkichlar
Mln so‘m 
Asosiy narxlardagi yalpi ishlab chiqarish (YAI): 
1 
Tovarlar ishlab chiqarish (ICht) 
3104.8 
2 
Xizmatlar ishlab chiqarish (IChx) 
2653.2 
So‘ngi iste’molchi bozor narxlaridagi oraliq 
iste’moli (OI): 
1 
Tovar ishlab chiqarishda (OIt) 
2250.0 
2 
Xizmatlar ishlab chiqarishda (OIx) 
1348.6 
3 
Bilvosita 
aniqlanadigan 
moliyaviy 
vositachilik xizmatlari (BAMVX) 
12.2 

---

242 
4 
Mahsulotlarga soliqlar (MS) 
530.2 
5 
Mahsulotlarga subsidiyalar (MSU) 
206.5 
Ishlab chiqarish usuli bilan yalpi qo‘shilgan qiymat (YAQQ) va yalpi 
ichki mahsulot (YAIM) ko‘rsatkichlarini aniqlang.