Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Sorawlar ha’m tapsırmalar

1. 
   Geografiya pa’ninde qanday tiykarg’ı tu’sinikler qollanıladı.
   
2. 
   Aymaqlıq kompleks tu’sinigi ha’m onın’ tiykarg’ı belgilerin ta’riyiplen’.
   
3. 
   Aymaqlıq kompleks ha’m aymaqlıq sistema arasındag’ı ayırmashılıqlar.
   
4. 
   Aymaqlıq sistema ha’m rayonlastırıw haqqında nelerdi bilesiz.
   
5. 
   Rayonlastırıwdın’ a’piwayı ha’m quramalı formaların tu’sindirip berin’.
   
6. 
   O’zin’iz jasap atırg’an wa’layattı qanday rayonlarg’a ajıratıw mu’mkin.
   

SANAATTI JAYLASTIRIWG’A TA’SIR ETIWSHI FAKTORLAR
Joba:

1. 
   Sanaat tarawları haqqında tu’sinik.
   
2. 
   Sanaattı aymaqlıq sho’lkemlestiriw o’zgeshelikleri ha’m og’an ta’sir etiwshi faktorlar.
   
3. 
   Awır sanaat tarawların jaylastırıw.
   
4. 
   Jen’il ha’m azıq-awqat sanaatı tarawların jaylastırıw.
   
5. 
   Sanaattın’ aymaqlıq kompleksleri.
   

Ulıwma sanaat tarawları degende ka’rxanalardın’ uqsas ta’replerine qaray toparlarg’a ajıratılıwına aytıladı. Sanaat tarawları a’dette 3 kriteriya tiykarında ajıratıladı:
Shiyki zat birligine qaray (mashina sog’ıw ha’m metaldı qayta islew, tog’ay, ag’ashtı qayta islew ha’m tsellyuloza-qag’az sanaatı h.t.b.).
Tutınıwshı birligi, yag’nıy belgili bir maqsette o’nim islep shıg’arıwshı tarawlar (jen’il ha’m azıq-awqat, qurılıs, elektr energetika h.t.b.).
Texnologiyalıq process tiykarında sho’lkemlestirilgen sanaat tarawı (ximiya sanaatı h.t.b).
Sanaattın’ tarawlıq sisteması ju’da’ quramalı bolıp, tez o’zgerip barmaqta. En’ u’lken tarawlar qatarına janılg’ı, energetika, qara ha’m ren’li metallurgiya, ximiya ha’m neftti qayta islew, mashina sog’ıw ha’m metaldı qayta islew, qurılıs, tog’ay, ag’ashtı qayta islew, tsellyuloza-qag’az, jen’il, azıq-awqat poligrafiya ha’m t.b. kiredi.
Olar o’z gezeginde iri tarawlarg’a ha’m ishki tarawlarg’a bo’linedi. Sanaat tarawları ishinde mashinasazlıq tarawı sanaattın’ joqarı kooperatsiyalanıwına iye.
Joqarıdag’ı tarawlar ishinde en’ da’stu’riy esaplang’an eski tarawlardan biri jen’il (toqımashılıq) sanaat bolıp esaplanadı. Toqımashılıq a’piwayı monufakturadan baslanıp, keyin ala iri mashina industriyasına o’tip, basqa sanaat tarawlarının’ rawajlanıwına tu’rtki boldı. Azıq-awqat, metaldı qayta islew tarawları da eski tarawlar qatarına kiredi.
Sonın’ menen bir qatarda elektro-energetika, mashina sog’ıw ha’m ximiya sanaatı tarawları jan’a sanaat tarawları esaplanıp, ha’zirgi zaman ITP belgilewshi tarawlar qatarına kiredi.
Sanaat tarawları awır ha’m jen’il, o’ndiris quralları ha’m tutınıw o’nimlerin islep shıg’ıwshı u’lken eki tarawg’a, yag’nıy sanaattın’ A ha’m B toparına bo’linedi. Biraq, bul toparlar arasındag’ı sha’rtli ajıratıwlar sanaattın’ rawajlanıwı na’tiyjesinde tez qısqarıp barmaqta.
Son’g’ı jıllarda sanaat tarawları strukturasında qu’ramalı o’zgerisler ju’z bermekte, olardan:
- Sanaat tarawlarının’ quramalasıwı, jan’a tarawlardın’ ju’zege keliwi.
- Tarawlar arasında integraciya proceslerinin’ rawajlanıwı, tarawlar-aralıq komplekslerdin’ qa’liplesiwi.
- ITP penen tikkeley baylanıslı tarawlardın’ rawajlanıwı.
Sanaattın’ tarawlıq strukturasın bahalawda en’ da’slep onın’ tu’rleniwi (diversifikatsiyalanıwı) jan’a texnologiyalarg’a tiykarlang’an tarawlardın’ payda bolıwı u’lken orın tutadı.
Sanaat tarawlarının’ aymaqlıq sho’lkemlestiriliwi o’zine ta’n o’zgeshelikke iye. Sanaat tarawları ekonomikalıq geografiyalıq orında yamasa kartada noqat yamasa tu’yin (uzel) formasına iye. Demek, bul tarawda o’ndirislik ha’m aymaqlıq kooperaciyalasıw da’rejesi, awıl-xojalıg’ına salıstırg’anda ekonomikalıq na’tiyjeliligi joqarı bolıwına alıp keliwshi sebeplerden biri esaplanadı.
Sanaat ka’rxanaların jaylastırıwg’a birqansha faktorlar ta’sir etedi, olardan: shiyki zat, janılg’ı, energetika, tutınıwshı, miynet resursları, ekonomikalıq geografiyalıq orın h.t.b. Son’g’ı jıllarda ekologiya ha’m bazar ekonomikası faktorlarının’ a’himiyeti de ku’sheyip barmaqta.
Sanaat tarawların jaylastırıwg’a bir qansha faktorlar ha’r qıylı ta’sir etedi. To’mende olarg’a qısqasha toqtalıp o’temiz.