Sanaat texnologiyasi

0⁰ С Temperatura

	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90
Normal sharayatta (0 S, 101. 3 kPa) 1 m3 qurǵaqlay gaz daǵı ızǵar saqlanbanıń muǵdarı, gr	5	10.1	19.4	35.9	64.6	114	202	370	739	1950

Janıwshı gazlar payda bolıwına hám alınıwına qaray tábiyiy gazlar hám jasalma gazlarǵa bólinedi.
Gazlardıń fizikaviy qásiyetleri

Gazlar	Ximiyalıq formulası	Molikulyar massası	N.f.sh (0^0С,101,3 kPa)da molikulyar kólemi	N.f.sh. (0^0С,101,3 kPa) da tıǵızlıǵı kg/m^3 .	Hawaǵa salıstırǵanda tıǵızlıǵı
	N2	28,016	22,4	1,2505	0,9673
	C2 Н12	26,038	22,24	1,1707	0,9653
Azot	H2	2,016	22,43	0,08999	0,0695
Atseitelin	H2О	18,016	23,45	0,768	0,5941
Vodorod	-	28,96	22,4	1,2928	1
Suwpuwıi	SO2	64,066	21,89	2,9263	2,2635
Hawa (SO2 siz)	CO2	44,011	22,26	1,9768	1,5291
Kúkirt eki oksidi.	O2	32	22,39	1,429	1,1053
Uglerod eki oksidi	CO	28,011	22,41	1,25	0,9669
Kislorod	H2С	34,082	22,14	1,5392	1,1906
Uglerod oksidi	CH4	16,043	22,38	0,7168	0,5545
Vodorod sul'fidi	C2Н6	30,07	22,18	1,3566	1,049
Metan	C3H8	44,097	21,84	2,019	1,562
Etan	C4H10	58,124	21,5	2,703	2,091
Propan	C4H10	58,124	21,78	2,668	2,064
N-Butan	С5Н12	72,151	-	3,227	2,491

Tábiyiy gazlar - iyissiz hám reńsiz bolıp tabıladı. Egerde - gazlardı uzaq aralıqqa jetkiziw talap etilse, olar aldınan quritiladi. Kóplegen halda jasalma gazlar tez tarqalatuǵın jańǵımsız iyiske iye esaplanadı, bul bolsa gazdan paydalanıwda, gaz trubaları hám basqarıw úskenelerinen gaz shıqqanda asıǵıslıq penen anıqlawdı jeńillestiredi. Tábiyiy gazlar gaz tarmaqlarına uzatıliwdan aldın odarizaciya etiledi, yaǵnıy tez qolaysız iyis taratıwshı odarant qosıladı.

Taza janıwshı gazlerdıń janıw ıssıliǵı

Gazlar	Janıw ıssılıǵı
	Joqarı muǵdarda	Tómen muǵdarda	Joqarı muǵdarda	Tómen muǵdarda	Joqarı muǵdada	Tómen muǵdarda
	Kj/kmol		Kj/kg		Кg/m^3;(n.f.sh)da 0^0С,104,3 kPa,
Atseitelin	1308560	1264600	50240	48570	58910	56900
Vodorod	286060	242940	141900	120080	12770	10800
Uglerod oksidi	283170	283170	10090	10090	12640	12640
Vodorod sul'fidi	553780	519820	16540	15240	25460	23490
Metan	890990	803020	55560	50080	39860	35840
Etan	1560960	1429020	51920	47520	70420	63730
Propan	2221500	2045600	50370	46390	101740	93370
N-Butan	2880400	2660540	49570	45760	133980	123770
Izobutan	2873580	2653720	49450	45680	131890	121840
Pentan	3549610	3277750	49200	45430	158480	146340

texnologiyaliq process xarakteristikasi

Tábiyiy gazdı qısıp aydaw, metan frakciyasin ajıratıw

Tavar gazdı qısıp aydaw apparatı, tavar gazdı tayarlaw hám 5600 ÷ 5700 kPa basımǵa shekem qısıp aydaw jáne onı qarıydarlarǵa jetkiziw ushın mólsherlengen.
Tábiyiy gazdıń metan frakciyasi metandi ajıratıp alıw blogınan 20÷25 ºC temperaturada hám 2725÷2925 kPa basım astında gazdı qısıp aydaw bólimine beriledi.
Metan frakciyasi Xv-18026 uzgich qaqpaq arqalı, FA-1813 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń sorıw bólegindegi, separatorga beriledi.
Separator, joqarı bóleginde tamshılardı tutıp qalıw úskenesi ornatılǵan, vertikal cilindrik apparat bolıp tabıladı. FA-1813 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń sorıw bólegindegi separatorda, aǵımnıń tezliginiń tómenlewi esabına hám salmaqlıq kúshi tásirinde, gaz aǵımınan suyıqlıq tamshıları (uglevodorod kondensati) ajraladi. Tamshı jaǵdayındaǵı suyıqlıqtı alıp ketiliwin aldın alıw ushın, separatordıń joqarı bóleginde tamshılardı tutıp qalıw úskenesi ornatılǵan.
Metan frakciyasi quramında tómendegi jaǵdaylarda suyıqlıq payda bolıwı múmkin:
- tábiyiy gazdı ajıratıw apparatı, etilen suwıtıw agenti sistemasınıń jumısın toqtatıp qoyılǵan jaǵdayda, uzaq waqıt isletilingende. Bunday jaǵdayda metan frakciyasi quramında salmaqli (joqarı ) uglevodorodlar payda bolıwı múmkin.
FA-1813 separatordan suyıqlıq, “ho'l” jalın sistemasına, qolda taslanadı. Metan frakciyasıniń “ho'l” jalın sistemasına ótip ketiwiniń aldın alıw ushın, drenaj jolındaǵı pıtew armaturası, LG-18058 ústingi ólshew kolonkası kórinetuǵın orında ornatılǵan.
FA-1813 separatordaǵi basım, jayında PG-18067 manometr menen olshenedi.
FA-1813 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń sorıw bólegindegi separatordan metan frakciyasınıń shıǵıw jolında, gilt járdeminde birlestirilgen, 3660 kPa basımǵa mólsherlengen hám gazdı “qurǵaqlay” jalın sistemasına taslawsjı, PSv-1810CS saqlawshı qaqpaqlar ornatılǵan. PSv-1810CS saqlawshı qaqpaqlar FA-1813 separatordı jáne onı baylaw trubaótkizgishke, basımnıń artıp ketiwinen qorǵaw ushın qollanıladı.
FA-1813 separatordan shıqqan 20÷25 ºS temperatura daǵı hám 2640 kPa den kem bolmaǵan basım astındaǵı metan frakciyasi GB-1801 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń sorıw bólegine beriledi.
Kompressordıń sorıw bólegindegi metan frakciyasinıń basımı RS-18015 ásbabı járdeminde, maǵlıwmatlardı SC-1801 tezlik retlegishke berip, qadaǵalaw etiledi. Sorıw bólegindegi basımnıń berilgen ma`nisi, turbina hám kompressordıń aylanıw tezligin tártipke salıp, bir ırǵaqta ustap turıladı. Bir waqttıń ózinde RS-18015 ásbabınıń signalı, kompensatsiyalanǵan signal retinde, Wodword (antipompaj qorǵaw ) kompressorining jumısın tártipke salıw sistemasınıń FC-18005 sarp etiw ólshew qadaǵalaw ásbabına beriledi.
GB-1801 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń sorıw bólegindegi trubao'tkizgishde, sonıń menen birge, metan frakciyasinıń tómen basımı boyınsha signalızaciya menen, kórsetkishlerdi DCS pultine beretuǵın, RI-18030 manometr ornatılǵan.
GB-1801 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń sorıw bólegindegi temperatura, temperaturanıń joqarı ma`nisinde signalizaciya menen, TI-18025 termopara járdeminde olshenedi. Metan frakciyasi temperaturasınıń ma`nisi, kompensaciyalanǵan signal retinde, tómendegi qadaǵalaw ásbaplarına beriledi:
Kompressordıń sorıw bólegine kirip atırǵan metan frakciyasi aǵımınıń parametrleri, temperaturası hám basımı, TI-18056 manometrik termometr hám PI-18030 manometr menen olshenedi. Ólshewler boyınsha maǵlıwmatlar, kompressordıń jumıs parametrlerin baqlaw paneli (mashina zalı ) ga shiǵarıladı.
GB-1801 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń sorıw bólegindegi trubao'tkizgishte, kompressordan aldın, yacheykalar ólshemi 50 m bolǵan, N-10 sebetsimon fil'tr ornatılǵan.
GB-1801 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressor - korpusı vetikal bóleklerden jıynalǵan, úsh jumısshı dóngelekke iye bolǵan, 4 v-3 model degi kompressor bolıp tabıladı.
Oraydan qashıwshı kompressorda gaz, tiykarlanıp urınba boyınsha háreketlenedi. Kompressordıń sorıw bólegine kirip atırǵan gaz, 1-basqıshdan, yaǵnıy kiretuǵın jóneltiriwshi apparattıń párikleri arqalı ótedi hám birinshi basqısh jumısshı dóngelegine beriledi.
Gaz, oraydan qashıwshı kúsh penen, jumısshı dóngeleginiń shetinen úlken tezlikte aydaladi. Gaz kirisiw diywali hám birinshi basqısh diafragması arasındaǵı, halqasımon ótiw jolına ótedi. Ótiw jolı keńeyedi (ótiw jolınıń maydanı úlkenlesedi, sebebi gaz Ol - simon tirsek tárepke ótedi), bunda tezlik energiyasınig bir bólegi basımǵa aylanadı.
Keyininen gaz Ol - simon tirsek arqalı, párik menen diafragma daǵı halqasımon ótiw jolı arqalı ótedi hám ekinshi basqıshdıń kiretuǵın jóneltiriwshi apparatına keledi. Kompressordıń keyingi basqıshlarınan keyin, gaz kompressordıń shıǵıw bólegine (spiral kameraǵa ) keledi hám trubaótkizgishke beriledi.
GB-1801 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressorda aydalgannan keyin tavar metan 90 ºC den joqarı bolmaǵan temperatura hám 5750 kPa den artıq bolmaǵan basım astında suwıtıw ushın, YA-1809 tazalanǵan tábiyiy gaz suwıtqıshqa jiberiledi.
Qısıp aydalǵan metan frakciyasınıń júdá az muǵdarı Ø 3/4" trubaótkizgish boyınsha, tıǵızlawshı gaz retinde, qısıwshı kompressordıń qurǵaqlay gazlı tıǵızlaw sistemasına beriledi.
Qısılǵan metan frakciyasınıń basımı hám temperaturası PI-18017 basım indikatori hám TI-18026 termopara menen olshenedi. Ásbaplardıń maǵlıwmatları bahaları RSU (DCS) ga shiǵarıladı. Basım hám temperaturanıń bahaları belgilengen bahalardan artıp ketkende, signalızaciya jumısqa túsedi.
Joqarıda kórsetip ótilgen ásbaplardan basım hám temperaturanıń bahaları, kompensaciyalanǵan signal retinde, Wodword (antipompaj qorǵaw ) kompressorining jumısın tártipke salıw sistemasınıń FC-18005 sarp etiw ólshew qadaǵalaw ásbapına beriledi.
Basım, basqarıw ishinde, PI-18033 asbabınıń kórsetkishleri boyınsha qadaǵalaw etiledi.
YeA-1809 tazalanǵan tábiyiy gaz suwıtqıshı, trubalar aymaǵı eki ótiw jolına iye bolǵan, “júziwshi” gellekli gorizontal qapquwırlı ıssılıq almasǵısh bolıp tabıladı. Suwıtıw agenti retinde 28 ºC temperatura hám 480÷500 kPa basım astındaǵı suwıtıw suwınan paydalanıladı. Suwıtıw suwı ıssılıq almasqıshta 35÷37 °C temperaturaǵa shekem ısıydı. Suwıtıw suwınıń qaytarda aǵımınıń temperaturasın baqlaw ushın, onıń qaytıw jolında TW-18052 úskenesi ornatılǵan. Metan frakciyasınıń suwıtqıshtan shıǵıw daǵı temperaturası, suwıtıw suwınıń sarpın ózgertiw jolı menen, tártiplestiriledi.
YeA-1809 tazalanǵan tábiyiy gaz suwıtqıshınan suwıtıw suwınıń shıǵıw jolında, gilt járdeminde birlestirilgen, 700 kPa basımǵa mólsherlengen hám suyıqlıqtı “ho'l” jalın sistemasına taslawshı, PSv-1829&S saqlawshı qaqpaqlar ornatılǵan. PSv-1829&S saqlawshı qaqpaqlar suwıtıw suwı sisteması trubaótkizgishleri, hám de suwıtqıshtıń trubalarara aymaǵın, basımnıń múmkinshiligın artıp ketiwinen qorǵaw ushın qollanıladı. Suwıtıw suwınıń YeA-1809 ǵa kirisiw jolındaǵı jasırıw armaturası tolıq ashılǵannan keyin (dáslepki jumısqa túsiriwde) jabılıp qalıwdan qorǵaw etiwshi úskene menen qotirip qoyılıwı, suwıtıw suwınıń shıǵıwındaǵı jasırıw armaturasınıń konstrukcıyasi bolsa, armaturanı tolıq jabılıp qalıwın aldın alıwshı mexanik úskenege (stoporga) ıyelewi kerek.
YeA-1809 tazalanǵan tábiyiy gaz suwıtqıshınan tavar metan gazınıń shıǵıw jolında, gilt járdeminde birlestirilgen, 6490 kPa basımǵa mólsherlengen hám gazdı “qurǵaqlay” jalın sistemasına taslawshı, PSv-1828&S saqlawshı qaqpaqlar ornatılǵan. PSv-1828&S saqlawshı qaqpaqlar YeA-1809 ıssılıq almasqıshtıń trubalar aymaǵı jáne onı baylaw trubaótkizgishlarin basımnıń artıp ketiwinen qorǵaw ushın, qollanıladı. Kompressordıń taslaw jolında basımnıń, saqlawshı qaqpaq islep ketetuǵın basımǵa shekem, kóterilip ketiwin aldın alıw ushın, metan frakciyasınıń bir bólegi Pv-18006 “NZ” qaqpaq jardeminde qurǵaqlay jalın taslamalarin jıynaw sistemasına taslanadı. Basım RS-18006 qadaǵalaw ásbapı járdeminde, basımnıń joqarı “N” ma`nisi boyınsha signalizaciya menen, qadaǵalaw etiledi.
YeA-1809 tazalanǵan tábiyiy gaz suwıtqıshınan keyin tavar metan frakciyası 40º C den joqarı bolmaǵan temperaturada hám 5000-5500 kPa basım astında magistral gaz trubalarına jiberiledi.
Kompressordıń tómen quwatlarda islewinde qısıp aydalǵan metan frakciyasınıń bir bólegi Fv-18005 X “NO” minimal sarp etiw qaqpaǵı arqalı, qaytaldan kompressordıń sorıw bólegine, gazdıń zárúr kólemlik sarpın támiyinlew ushın beriledi. Usı qaqpaq qısıp aydalǵan metan frakciyasınıń FC-18005 sarp etiw ólshew qadaǵalaw ásbapı menen basqarıladı.
Tavar metan gazı trubaótkizgishinde teris qaqpaq hám Xv-18027 uzgish qaqpaq ornatılǵan. Keyininen trubaótkizgishke FB-8104 rezervuardan suyultirilgan uglevodorod gazların beriw jolı jalǵanǵan. Odan keyin tavar metan gazı quramın baqlaw ushın, S-1806 úlgiler alıw noqatı ornatılǵan.
Gazdı ajıratıw apparatın qawipsiz jumısqa túsiriw hám toqtatıw ushın Xv-18027 uzgish qaqpaqtan keyin, kompressordan aydalǵan tábiyiy gazdı RA-1801 suwıtıw blogı «S» ótiw jolınıń kirisiw bólegine beriw ushın, qolda basqarılatuǵın armaturalı waqtınshalıq Ø 3” trubaótkizgish jalǵanǵan.
Magistral gaz trubalarına jiberiletuǵın metan frakciyası (tavar gaz) dıń muǵdarı sarpólshew úskenesi (soplo Venturi) járdeminde, basım (PC-18018) hám temperatura (TI-18027) boyınsha ońlawlar kiritip, olshenedi. Usı sarpólshew bólimi tavar gaz (metan) ni kommerciya (kommertsiya) ólshew bólimi esaplanadı.
Tavar gaz muǵdarın tártipke salıw, kompressordıń taslaw jolında qaqpaqǵa shekem basımdı bir ırǵaqta ustap turıwshı, Pv-18018 “NO” qaqpaq jardeminde ámelge asıriladı.
GT-1801 gaz turbinasi, GB-1801 tábiyiy gazdı qısıwshı kompressordıń, uzatmasi esaplanadı. Gaz turbinasi ıssılıq mashinası, yaǵnıy dvigatel esaplanadı, ol ıssılıq energiyasın mexanik energiyaǵa aylandıradı.
Turbinani jumısqa túsiriw hám rezerv ushın janar may gazı BGHT (PGVS) cexınan FA-1814 rezerv janar may gazı separatorına beriledi. Turbina ushın tiykarǵı janar may retinde, YeA-1809 ıssılıq almasqıshtan keyin, tavar gaz trubaótkizgishinen beriletuǵın tavar metan gazı isletiledi, bul jolda qolda basqarılatuǵın jasırıw armaturası ornatılǵan.
Separator vertikal cilindrik apparat bolıp tabıladı. Janar may gazınıń FA-1814 rezerv separatoranda gaz aǵımınan, aǵımnıń tezligin tómenlewi esabına hám salmaqlıq kúshi tásiri astında suyıqlıq (uglevodorod kondensati) tamshıları ajraladi`.
Janar may gazınıń FA-1814 rezerv separatorandagi suyıqlıq júzesi, qáddiniń joqarı ma`nisinde signalizaciya menen, LI-18016 qaddiólshegish járdeminde qadaǵalaw etiledi, sonıń menen birge separatorda, jayında baqlaw ushın, LG-18059 qaddiólshegish kolonka ornatılǵan.
FA-1814 separatordan suyıqlıq,”ho'l” jalın sistemasına, qolda taslanadı. Janar may gazınıń “ho'l” jalın sistemasına ótip ketiwiniń aldın alıw ushın, drenaj jolındaǵı pıtew armaturası, LG-18059 úst ólshew kolonkası kórinetuǵın orında ornatılǵan.
Janar may gazınıń FA-1814 rezerv separatordan janar may gazı sistemasına shıǵıw jolında, gilt járdeminde birlestirilgen, 2220 kPa basımǵa mólsherlengen hám gazdı “ho'l” jalın sistemasına taslawshı, PSv-1831&S saqlawshı qaqpaqlar ornatılǵan. PSv-1810&S saqlawshı qaqpaqlar FA-1814 separatorni jáne onı baylaw trubaótkizgishlerdi, basımnıń artıp ketiwinen qorǵaw ushın qollanıladı.
Turbinaga janar may gazı beriw, eki tártipke salıw qaqpaqı menen ámelge asıriladı. Normal isletiw processinde, aydalatuǵın tavar gaz, turbinaning janar may gazı esaplanadı. Tavar gaz turbinaga Pv-18031 A”NZ” tártipke salıw qaqpaqı arqalı beriledi. Usı qaqpaqtıń jumısın tártipke salıw, turbinaga janar may gazın beriw trubaótkizgishida ornatılǵan RS-18031 basım qadaǵalaw ásbapı menen ámelge asıriladı. Qurılmanı jumısqa túsiriw dáwirinde yamasa tavar gaz beriw múmkin bolmaǵanda, janar may gazı rezerv derek (FA-1814 separator) den beriledi. Rezerv janar may gazı Pv-18031 V”NZ” tártipke salıw qaqpaqı arqalı beriledi. Usı qaqpaqtıń jumısın tártipke salıw da, RS-18031 basım qadaǵalaw ásbapı menen ámelge asıriladı.
Turbinaga beriletuǵın janar may gazınıń muǵdarı, onıń ma`nisin basım RS-18031 hám temperatura TI-18025 boyınsha kompensatsiyalap, FIY-18045 sarpólshegish/summator menen olshenedi.
Jumıs processinde gaz turbinasi janar may gazınıń basımı 1450 ÷ 2100 kPa aralıǵinda ustap turıladı, isletiw dáwirinde gaz turbinasin avarıya jaǵdayında toqtatıwǵa alıp keletuǵın, janar may gazınıń basımı boyınsha sheklewler ámeldegi: joqarı basım boyınsha signal -1900 kPa, tómen basım boyınsha toqtatıw -1400 kPa. Turbinani jumısqa túsiriwde basım 1750-1850 kPa aralıǵinda ustap turıladı, jumısqa túsiriwde de, gaz turbinasini avarıya jaǵdayında toqtatıwǵa alıp keletuǵın, janar may gazınıń basımı boyınsha sheklewler ámeldegi: joqarı basım boyınsha toqtatıw -1900 kPa, tómen basım boyınsha toqtatıw -1700 kPa.
Janar may gazı qısıwshı kompressordıń FD-1833 X, SX janar may gazı fil'trleri arqalı gaz turbinasining janıw kamerasına ótedi. Fil'trlerden aldın, tómen basım boyınsha signalizaciya menen, PI-18116 hám jayında kórsetiwshi PG-18151 manometr ornatılǵan. FD-1833 X&SX fil'trlerdiń pataslanıw dárejesi basımlar parqın ólshewshi ásbap boyınsha qadaǵalaw etiledi hám basımlar parqı 80 kPa jetkende, qolda basqarılatuǵın armatura járdeminde, jumısshı fil'tr rezervdagisiga almastırıladı. FD-1833 X, SX fil'trler 0, 062 m3 kólem degi, S-102 túrindegi fil'trleytuǵın element hám fil'trleniw dárejesi 40 µ bolǵan, vertikal cilindrik apparatlar bolıp tabıladı.
FD-1833 X, SX fil'trlerdegi basımlar parqı, basımlar parqınıń artıp ketiwinde signalizaciya menen, PDA-18113 ásbapı járdeminde hám jayında PDG-18152 ásbapı menen qadaǵalaw etiledi.