Sanoat korxonalarida asosiy ishlab chiqarish fondlarining jismoniy va ma’naviy eskirishini oldini olish muammolari

Kirish

1. 
   SANOAT KORXONALARIDA ASOSIY ISHLAB CHIQARISH FONDLARINING JISMONIY VA MA’NAVIY ESKIRISHINI OLDINI OLISH MUAMMOLARI
   
2. 
   SANOATDA KORPORATIV BOSHQARUV TIZIMINI KENG JORIY QILISH MUAMMOLARI
   
3. 
   SANOAT KORXONALARINING TO‘LOV QOBILIYATINI OSHIRISH MUAMMOLARI
   
4. 
   SANOAT KORXONALARIDA MAHSULOT ISHLAB CHIQARISHNI OSHIRISH NOMENKLATURASINI KENGAYTIRISH MUAMMOLARI
   
5. 
   SANOAT KORXONASI FOYDASINING TAQSIMLANISHI VA ISHLATILISHI
   

Xulosa


Kirish
QILISH MUAMMOLARI
O‘zbekiston Mustaqil Respublikasi iqtisodiyotni ma’muriy buyruqbo/.lik boshqaruv tizimini rad ctib, o ‘z rivojlanish m odelini yaratdi. Modelda xalqning tarixiy tajribasi, ma'naviy qadriyatlari hamda rivojlangan mamlakatlar vutuqlari tahlili asosi qilib olingan. Islohotlarning bosh maqsadi, ochiq tashqi siyosatga asoslangan, ochiq bozor iqtisodiyotli huquqiy demokratik jamiyat qurish, Bozor iqtisodiyotini belgilovchj faktorlari bo'lib mulkiy munosabat va korporativ boshqamv xizmat qiladi. M a ’m u riy -b u y ru q b o z lik (davlal) b o sh q aru v id a h a rn m a k o rp o - ratsiyalar davlat tasarrufidagi m uik b o ' 1 ib hisoblanadi va ularning rivojlanishi bcvosita davlatga boqliq boladi. Korporatsiya rahbarlari (dircktor) davlat tornonidan tayinlanadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida harnma korporatsiyalar hissadorlik koф oratsiyalariga (korpora(siyalarga) aylanadilar. Davlat o ‘z xohishiga ko'ra korporatsiya rahbarlarini tayinlaydi va o ‘rnini alm ashtiradi. Korporativ boshqaruv korporatsiyalar uchun tor doirada belgilangan bo‘lib, mulkiy taqsimot esa ancha barqarorlashadi. Korporatsiya boshqaruv apparati korporatsiyada mavjud qonunchilik asosida belgilanadi. O ’z v a z ifa la rim b ajara o lm a y o tg a n ra h b a rla r u c h u n lavozim almashtirish mexanizmi qo'ilanadi. Bozor mexanizmi bir tom ondan m ehnat, material, moliyaviy resurslardan samarali foydalanish imkoniyatini bersa, boshqa tomondan ishlab chiqarishda egiluvchanlik, fan-texnika yutuqlaridan keng foydalanish, boshqa ishlab chiqaruvchilar bilan raqobatni talab etadi.

1. 
   SANOAT KORXONALARIDA ASOSIY ISHLAB CHIQARISH FONDLARINING JISMONIY VA MA’NAVIY ESKIRISHINI OLDINI OLISH MUAMMOLARI
   

Asosiy ishlab chiqarish fondlari ko'p jihatdan korxonaning ishlab chiqarish quvvatini va mehnatni texnik jihozlash darajasini belgilaydi. Korxona faoliyati ko'rsatkichlari - mehnat unumdorligi, kapital unumdorligi, mahsulot ishlab chiqarish, tannarxni pasaytirish, kapital qo'yilmalarni tejash - asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish samaradorligini oshirish bilan yaxshilanadi.
Korxonaning asosiy ishlab chiqarish fondlari mehnat vositalarining qiymat ifodasidir. Asosiy vositalarning asosiy belgilovchi belgisi mahsulotga qiymatni o'tkazish usuli hisoblanadi - bosqichma-bosqich: bir qator ishlab chiqarish tsikllari bo'yicha; qismlar: eskirgan holda. Asosiy vositalarning amortizatsiyasi belgilangan amortizatsiya normalariga muvofiq hisobga olinadi, ularning summasi ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladi. Mahsulot sotilgandan so'ng hisoblangan amortizatsiya yangi kapital qo'yilmalar uchun mo'ljallangan maxsus amortizatsiya fondida to'planadi. Shunday qilib, ustav kapitalida (fondda) bir martalik avans qiymati asosiy kapitalning bir qismidagi pul shaklidan tabiiy, tovar va yana pul shakliga o'tib, doimiy muomalada bo'ladi. Bu asosiy fondlarning iqtisodiy mohiyatidir.
Korxonaning asosiy ishlab chiqarish fondlari - bu ko'plab ishlab chiqarish tsikllarida qatnashadigan, o'zining tabiiy shaklini saqlab qolgan va eskirganligi sababli ishlab chiqarilgan mahsulotga qiymatini qismlarga bo'lib o'tkazadigan mehnat vositalaridir. Asosiy kapitalning takror ishlab chiqarish qonuni shunday ifodalanadiki, oddiy iqtisodiy sharoitda uning ishlab chiqarishga kiritilgan qiymati to'liq tiklanadi, mehnat vositalarini doimiy texnik yangilash imkoniyatini beradi. Amortizatsiya fondi hisobidan oddiy takror ishlab chiqarish bilan korxonalar eskirgan qiymatga teng mehnat qurollarining yangi tizimini tashkil qiladi. Ishlab chiqarishni kengaytirish uchun: yangi investitsiyalar talab qilinadi, qo'shimcha ravishda foyda, ta'sischilarning badallari, qimmatli qog'ozlar, ssudalar emissiyasi va hokazolar hisobidan jalb qilinadi. Katta hajmdagi asosiy kapitaldan foydalanilgan holda, yirik va yirik korxonalar mablag'lar hisobidan moliyalashtirish imkoniyatiga ega. amortizatsiya fondi nafaqat oddiy, balki mehnat vositalarini sezilarli darajada kengaytirilgan takror ishlab chiqarishda ham.
"Aşınma va yıpranma" atamasining asosiy semantik yuki amortizatsiya, ya'ni. bir qator sabablarga ko'ra qiymatini yo'qotish. Biroq, zamonaviy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, eskirishni aniqlashning ba'zi usullari qiymatning yo'qolishiga emas, balki ishlashning yo'qolishiga olib keladi.
Jamg'armalarni ta'mirlash, rekonstruksiya qilish va modernizatsiya qilish orqali jismoniy buzilish qisman tiklanishi mumkin.
Rekonstruksiya ishlab chiqarish quvvatini oshirish, mahsulot sifatini yaxshilash va assortimentini o‘zgartirish maqsadida asosiy fondlarni rekonstruksiya qilish loyihasi doirasida amalga oshirilayotgan ishlab chiqarishni takomillashtirish va uning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan mavjud asosiy vositalarni qayta tashkil etishni o‘z ichiga oladi. .
Texnik xizmat ko'rsatish - eskirgan konstruktiv elementlar va muhandislik uskunalari tizimlarini tiklash orqali faqat jismoniy eskirishni kamaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui. Joriy ta'mirlashning mohiyati oddiy takror ishlab chiqarishda yotadi, chunki u butun asosiy vositalar elementining ishlash muddatini belgilaydigan elementlarga ta'sir qilmaydi (masalan: poydevorlar, devorlar).
Kapital ta'mirlash - eskirgan konstruktiv elementlar va muhandislik uskunalari tizimlarini tiklash (almashtirish) orqali jismoniy va ma'lum darajada eskirishni kamaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui. Joriy ta'mirlashning mohiyati oddiy takror ishlab chiqarishda ham yotadi, chunki u umuman asosiy vositalar elementining ishlash muddatini belgilaydigan elementlarga ta'sir qilmaydi.
Modernizatsiya ham oddiy takror ishlab chiqarish shaklidir. Modernizatsiya jarayonida konstruktiv elementlar va jihozlarni almashtirish orqali jismoniy va ma'naviy buzilishlarni kamaytirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Modernizatsiya sifat ko'rsatkichlarining yaxshilanishi bilan bog'liq bo'lishi mumkin, umumiy maydonning ko'payishi, asosiy vositalar ob'ektining hajmi va maqsadining o'zgarishi bundan mustasno.
Asosiy fondlarni rekonstruksiya qilish yo'nalishlari

Voqealar nomi	Ishning tabiati	Ish hajmi	Ishga e'tibor
Asosiy strukturaviy elementlarni qayta qurish	kengaytirilgan	Qurilish maydonchasining strukturaviy elementlarini ta'mirlash va almashtirish, rejalashtirish ko'rsatkichlarini o'zgartirish	Jismoniy yukni kamaytirish va funktsional eskirishni yo'q qilish
Muhandislik uskunalarini rekonstruksiya qilish	Qisman	Muhandislik uskunalarini almashtirish yoki yangilash	Funktsional va qisman jismoniy eskirishni kamaytirish
Tashqi makonni rekonstruksiya qilish	Qisman	Qurilish maydonchasining tashqi bezatish elementlarini ta'mirlash, kapital ta'mirlash	Ularni yo'q qilish
Ob'ektga ob'ekt-transport imkoniyatini qayta qurish	Qisman	Kirish yo'llarini ta'mirlash, kapital ta'mirlash	Tashqi va qisman jismoniy funktsional eskirishni yo'q qilish

Asosiy kapitalni takror ishlab chiqarish jarayoni hayot va ishlab chiqarish samaradorligining asosidir. Uning harakati iqtisodiyotni boshqarishning barcha darajalarida tartibga solinadi va nazorat qilinadi. Asosiy vositalar aylanmasining eng muhim reproduktiv xarakteristikalari ularning o'sishi, yangilanishi va tugash ko'rsatkichlari hisoblanadi. O'sish sur'ati ko'rib chiqilayotgan davr uchun asosiy kapitalning o'sishini aks ettiradi va yangi kiritilgan asosiy vositalarning davr boshidagi qiymatiga nisbati sifatida hisoblanadi.
Ishlab chiqarish apparatining yangilanish darajasi yangilanish koeffitsienti bilan o'lchanadi - joriy etilgan asosiy fondlar qiymatining ko'rib chiqilayotgan davr oxiridagi umumiy qiymatiga nisbati.
Yangilash uchun = Yangi asosiy vositalarning tannarxi / Yil oxiridagi asosiy vositalarning tannarxi
Asosiy kapitalning o'sishi va yangilanishi ko'rsatkichlari o'zaro bog'liq qiymatlardir: o'sish ulushi qanchalik yuqori bo'lsa, yangilanish darajasi shunchalik yuqori bo'ladi va aksincha. Ushbu munosabatlarga sezilarli tuzatishlar aktivlarning ishdan chiqishi koeffitsienti orqali amalga oshirilishi mumkin, ya'ni ma'lum bir davrda foydalanishdan chiqarilgan asosiy vositalarning davr boshidagi qiymatiga nisbati.
Butun xalq xo‘jaligi darajasida ham, korxonalarda ham asosiy vositalarning rejali va hisobot balanslari ishlab chiqiladi, ular takror ishlab chiqarishning miqdoriy xususiyatlarini aks ettiradi: davr boshidagi mavjudligi, davr oxiridagi qiymati.
Buxgalteriya hisobi, baholash va tahlil qilish uchun asosiy vositalar (fondlar) bir qator mezonlar bo'yicha tasniflanadi:
Moddiy-tabiiy tarkib printsipiga ko'ra ular quyidagilarga bo'linadi: binolar, inshootlar, uzatish moslamalari, ishchi va quvvat mashinalari va uskunalari, o'lchash va nazorat qilish asboblari va asboblari, kompyuterlar, transport vositalari, asboblar, ishlab chiqarish va maishiy texnika va aksessuarlar, ishchi. mahsuldor chorva mollari, ko‘p yillik ko‘chatlar, xo‘jalik ichidagi yo‘llar va boshqa asosiy vositalar, shuningdek, korxona, muassasaga tegishli yerlar.
Funktsional maqsadiga ko'ra asosiy vositalar ishlab chiqarish va noishlab chiqarishga bo'linadi. Ishlab chiqarish asosiy fondlariga ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etuvchi (mashinalar, asbob-uskunalar va boshqalar), uning normal amalga oshirilishi uchun shart-sharoit yaratuvchi (ishlab chiqarish binolari, inshootlar, elektr tarmoqlari va boshqalar) hamda ob'ektlarni saqlash va ko'chirishga xizmat qiluvchi mehnat vositalari kiradi. mehnat.
Noishlab chiqarish asosiy fondlari ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etmaydigan (turar-joy binolari, bolalar bog'chalari va bolalar bog'chalari, maktablar, kasalxonalar va boshqalar), lekin sanoat korxonalari tomonidan boshqariladigan asosiy vositalardir.
Mulkchilik xususiyatiga ko'ra asosiy vositalar o'z va ijaraga bo'linadi.
Asosiy ishlab chiqarish fondlari mehnat ob'ektiga ta'sir qilish darajasiga ko'ra faol va passivga bo'linadi.
Faol aktivlarga ishlab chiqarish jarayonida bevosita mehnat ob'ektiga ta'sir etuvchi, uni o'zgartiruvchi (mashina va jihozlar, texnologik liniyalar, o'lchash va nazorat qilish asboblari, transport vositalari) asosiy vositalar kiradi.
Boshqa barcha asosiy vositalarni passiv deb tasniflash mumkin, chunki ular mehnat ob'ektiga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilmaydi, balki ishlab chiqarish jarayonining normal ketishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi (binolar, inshootlar va boshqalar). Korxonada asosiy fondlarning sifat holatini tahlil qilish uchun ularning tuzilishini bilish kerak. Asosiy fondlarning ishlab chiqarish (turlari), texnologik va yosh tarkibi mavjud.
Ishlab chiqarish strukturasi deganda asosiy ishlab chiqarish fondlarining (OPF) turli guruhlarini moddiy-tabiiy tarkibi bo‘yicha ularning umumiy o‘rtacha yillik tannarxiga nisbati tushuniladi.
OPF ishlab chiqarish tarkibining eng muhim ko'rsatkichi ularning umumiy qiymatidagi faol qismning ulushidir. Buning sababi shundaki, mahsulot hajmi, korxonaning ishlab chiqarish quvvati va korxona ishining boshqa iqtisodiy ko'rsatkichlari ko'p jihatdan OPFning faol qismining qiymatiga bog'liq. Shuning uchun uning ulushini optimal darajaga ko'tarish korxonada OPF ishlab chiqarish tuzilmasini takomillashtirish yo'llaridan biridir.
Korxonada OPFning ishlab chiqarish tarkibi quyidagi omillarga bog'liq: korxonaning o'ziga xos xususiyatlari; ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni tezlashtirish; ishlab chiqarishning konsentratsiya, ixtisoslashuv, kooperatsiya, kombinatsiya va diversifikatsiya darajasi; geografik joylashuvi va boshqalar.
OPFning texnologik tuzilmasi ularning korxonaning tarkibiy bo'linmalari o'rtasida taqsimlanishini ularning umumiy qiymatiga foizi sifatida tavsiflaydi. "Tor" rejada texnologik tuzilma, masalan, stanoklarning umumiy sonidagi ma'lum turdagi dastgohlarning ulushi yoki korxonada mavjud bo'lgan transport vositalarining umumiy sonidagi samosvallarning ulushi sifatida ifodalanishi mumkin. .
OPFning yosh tarkibi ularning yosh guruhlari bo'yicha taqsimlanishini tavsiflaydi (5 yoshgacha; 5 yoshdan 10 yoshgacha; 10 yoshdan 15 yoshgacha; 15 yoshdan 20 yoshgacha; 20 yoshdan yuqori). Uskunaning o'rtacha yoshi o'rtacha og'irlik sifatida hisoblanadi. Bunday hisob-kitob umuman korxona uchun ham, mashina va uskunalarning alohida guruhlari uchun ham amalga oshirilishi mumkin.
Korxonadagi asosiy vazifa BPF ning (ayniqsa faol qismi) haddan tashqari qarishini oldini olishdan iborat bo'lishi kerak, chunki ularning jismoniy va eskirish darajasi bunga bog'liq va natijada korxona natijalari.