Sanoatkontexnazorat

IV bob. Ishlab chiqarish asbob-uskunalariga qo‘yiladigan talablar
1-§. Uskunalarga qo‘yiladigan asosiy talablar
25.04.2023, 12:21
Стр. 17 из 24

---

221. Texnik etil spirti ishlab chiqaradigan tashkilotlar ishlab chiqarish uskunalari GOST
12.2.003-91 “Ishlab chiqarish uskunasi. Umumiy xavfsizlik talablari”ga muvofiq har bir alohida
turi, ularni tayyorlash va foydalanishda tasdiqlangan texnikaviy shartlari talablariga javob
berishi, xomashyo, yarim tayyor mahsulot va tayyor mahsulotga tegadigan texnologik
uskunalar esa, gigiyena sertifikati va muvofiqlik sertifikatiga ega bo‘lishi lozim.
222. Asbob-uskuna va uning uzellari tuzilishi, quvuro‘tkazgichlar va armatura QMQ
3.05.05-98 “Texnologik asbob-uskunalar va texnologik quvur o‘tkazgichlar”, shuningdek
mazkur Qoidalar, GOST 12.1.003-04 “Shovqin. Umumiy xavfsizlik talablari” va GOST 12.1.012-90
“Tebranish. Umumiy xavfsizlik talablari”da bayon etilgan qurilish me’yorlari va qoidalariga
javob berishi, shuningdek xizmat ko‘rsatishda, ta’mirlashda va sanitariya ishlovini berishda
xavfsizlik va qulaylikni ta’minlashi lozim.
223. Asbob-uskunalar tuzilishi uning tarkibiga kiruvchi bug‘ o‘tkazgichlar, elektr
o‘tkazgichlarning tasodifan shikastlanish ehtimolini istisno qilishi kerak.
224. Asbob-uskunalar konstruksiyasi elementlari ishlovchilarni jarohatlashi mumkin
bo‘lgan uchli qismlar va notekis yuzalarga ega bo‘lmasligi lozim.
225. Barcha harakatlanuvchi uzellar, yuritmalar, asbob-uskunalarning uzatma
mexanizmlari, ularning qismlari (shkivlar, qayishlar, zanjirlar, aylanuvchi vallar) uskuna
korpusining ichida joylashishi kerak. Konstruksiya ichiga joylashning imkoni bo‘lmaganda,
yaxlit yoki to‘rli to‘siqlar nazarda tutilishi kerak.
226. Muhofaza to‘sig‘ining tuzilishi qo‘shimcha shovqin, vibratsiya, xavfli vaziyatlarni
keltirib chiqarmasligi, uskunalarga xizmat ko‘rsatishni qiyinlashtirmasligi kerak.
227. 2 m gacha balandlikda joylashgan asbob-uskunalarning barcha aylanadigan va
harakatlanadigan, tegib ketish ehtimoli bor qismlari, harakat tezligidan qat’i nazar, yaxlit yoki
to‘rli to‘siqlar bilan yopilgan bo‘lishi kerak.
228. To‘siqlar yengil, mustahkam, harakatchan birikmali (oshiq-moshiq, sharnir va shu
kabilar), elektr yuritmasi blokirovkali bo‘lishi kerak.
229. Tishli va zanjirli uzatmalar taxtalangan tunukadan to‘siqqa ega bo‘lishi kerak.
Harakatchan qismlarining to‘siqlari nosoz yoki yechilgan mashina va mexanizmlarda ishlash
taqiqlanadi.
230. Faqat uskuna to‘liq to‘xtatilgandan so‘nggina asbob-uskunani ta’mirlash yoki
tozalash uchun to‘siqni yechishga yoki uning harakatchan eshigini ochishga yo‘l qo‘yiladi.
231. Vertikal texnologik sig‘imlar kamida ikkita lyukka ega bo‘lishi, ulardan biri yon
devorining quyi qismida, ikkinchisi esa qarama-qarshi yon tomonning yuqori tubida
joylashishi kerak.
232. Dumaloq shakldagi quyi lyukning diametri kamida 450 mm, ellips shaklidagining
o‘lchami esa, o‘qlar bo‘yicha kamida 300 x 450 mm bo‘lishi kerak.
233. Qabul qiluvchi bunker va ta’minlovchi shnekning tuzilmasi uzumni bunkerdan to‘liq
chiqarib tashlanishini ta’minlashi lozim.
234. Mexanizatsiyalashgan oqim liniyalari tarkibida yoki alohida ishlaydigan avtomat,
press va mashinalarning barcha harakatchan qismlari avtomatik moylovchi asboblar yoki
asbob-uskunalarni ishga tushirguncha to‘ldiriladigan yetarlicha sig‘imga ega sig‘imli
yog‘donlar bilan ta’minlanishi zarur.
235. Mashina, apparatlar, truboprovodlarning barcha issiqlik chiqaradigan yuzalari
ishonchli tarzda termoizolatsiya qilinishi lozim.
236. Portlashdan xavfli binolar (texnik etil spirti omborlari, apparat bo‘limi) ishqalanish
yoki zarba natijasida uchqun chiqishi imkoniyatiga qarshi quyidagi choralar bilan
ta’minlanishi lozim:
25.04.2023, 12:21
Стр. 18 из 24

---

a) o‘rnatilayotgan uskunaning panjaralari va uzatma kamarlari orasidagi masofa 100 mm
dan kam bo‘lmasligi va uzatma kamarlari ishqalanish paytida paydo bo‘ladigan statik elektrni
oladigan uskunalar bilan jihozlanishi kerak;
b) tishli uzatmalar turli metallardan tayyorlangan bo‘lishi yoki moyli muhitda turishi
kerak, lyuklardagi boltlar, ko‘chiriladigan nasoslar shlanglarining birlashtiradigan muftalari,
qo‘l jihozlari va asboblar zarba paytida uchqun paydo bo‘lishiga yo‘l bermaydigan bronza, jez
va boshqa materiallardan tayyorlanishi kerak.
237. Qiya transportyorlar, konveyerlar va yuklarni siljitishning boshqa vositalari
uzatmalari lenta, zanjir yoki boshqa tortuvchi organning o‘z-o‘zicha teskari harakatga yo‘l
qo‘ymaydigan uskuna (xrap, tormoz va hokazo) bilan ta’minlanishi kerak.
238. 0,8 m masofadan yuqorida joylashgan transportyorlar tashilayotgan narsaning
oxirgi o‘lchamlarining eng kamida yarmigacha keladigan balandlikdagi bortlar bilan
ta’minlanishi lozim.
239. Elektr uzatmalarning ishga tushirish uskunalari zanjirda kuchlanish tiklangandan
so‘ng, elektr uzatmasining o‘z-o‘zicha ishlab ketishiga yo‘l qo‘ymaydigan nolli blokirovka bilan
ta’minlanishi lozim.
240. Avtomatik oqimli liniyalar sozlash va avtomatik tartiblarda ishlash uchun markaziy
boshqaruv pultlariga ega bo‘lishlari lozim.
241. Oqimli avtomatik liniya tarkibiga kiruvchi har bir mashina bevosita mashinaning
o‘zida joylashgan boshqaruvning individual vositalari bilan jihozlanishi kerak.
242. Bu liniyaning avtomatik boshqaruv liniyasi liniyaning sozlash tartibidan avtomatik
tartibga o‘z-o‘zicha almashuviga yoki sozlash paytida uni markaziy pultdan ishga tushirishi
imkoniyatiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
243. Avtomatik yoki sozlash tartiblari avtomatik liniyalarda turgan mashinalar,
avtomatlar va agregatlar texnologik ketma-ketlikda ishlashini ta’minlaydigan blokirovkaga va
liniyani sozlash va avtomatik tartibda ishga tushgani haqida ogohlantiradigan, shuningdek
mashinalarning detallari sinib qolganligi va texnologik jarayonning buzilganligidan xabar
beradigan signal uskunalariga ega bo‘lishi kerak.
244. Masofadan yoki avtomatik ishga tushiriladigan mashinalar atrofida “Ehtiyot bo‘ling,
avtomatik yoqiladi” plakatlari osilgan bo‘lishi lozim. To‘la avtomatlashgan zavodda bunday
plakatlar talab qilinmaydi.
245. Uskunani ishga tushirish va to‘xtatish jihozlarida xizmat ko‘rsatayotgan xodimlar
ular bilan ish joyidan foydalanishlari qulay bo‘lgan tarzda joylashishi lozim.
Mexanizatsiyalashgan oqim liniyalar, alohida apparatlar, mashinalar va mexanizmlarning ish
joyidan 1,5 m dan ortiq masofada joylashganda, ish joyining bevosita o‘zida o‘chiradigan
uskuna ko‘zda tutiladi.
246. 10 m dan uzun transportyorlar va konveyerlar ularga xizmat ko‘rsatishning istalgan
joyidan elektr uzatmani to‘xtatish uchun uskunalar bilan, shuningdek ikki tomonlama
signalizatsiya bilan jihozlanishi lozim.
247. Tashkilotda namunaviy yo‘riqnomalarga muvofiq xavfsizlik texnikasi bo‘yicha ishlab
chiqarish yo‘riqnomalari ishlab chiqilishi lozim, ular ishlovchilarga imzo chektirib tarqatilishi
hamda ish joylarida osib qo‘yilishi lozim.