Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

1 gr. standart maydalikdagi o‘simlik xom ashyosini infundirka stakanida siqib 
olingandan keyin ushlanib qolgan suvning miqdori suv shimish koeffitsienti deyiladi.
Muxitning (pH sharoitining) ta‘siri
Bu alkaloid saqlagan xom ashyodan damlama va qaynatmalar olishda katta ahamiyatga 
ega. Suvni nordonlashtirganda alkaloidlarning kiyin eriydigan birikmalari (kiyin eriydigan 
organiq kislotalar bilan komplekslari) oson eriydigan alkaloid turiga aylanadi. Shunga ko‘ra 
alkaloid saqlaydigan damlama va qaynatmalarga limon kislotasi, vino kislotasi yoki xlorid 
kislotasi xom ashyodagi alkaloidlar miqdoriga teng miqdorda qo‘shiladi. Faqat shoxkuya uchun 
xlorid kislota xom ashyodagi alkaloidlar miqdoridan 4 marta ko‘p miqdorda qo‘shiladi.
DF XI ga asosan alkaloid saqlovchi xom ashyolardan suvli ajratmlar, faqat ekstrakt 
konsentratlardan foydalanib tayyorlanadi.
Damlama va qaynatmalarni tayyorlashda qo‘llaniladigan apparaturalar
Ajratmalarni qaynatish uchun infundir (lat. — Infundal — qaynatish) deb ataladigan yopik 
idishlar ishlatiladi. Infundir apparat qanday ashyodan tayyorlanganligi ham ajratmalarning 
sifatiga ta‘sir qiladi. Kadimda dorixonalarda sof kalaydan yasalgan infundirlar ishlatilgan. 
SHisha infundirlar kislota saqlaydigan ajratmalarni tayyorlash uchun qo‘llanilgan (masalan: 
shoxkuya). Keyinchalik qalay infundirkalar ishlatila boshlangan, ular ham tez qiziydi va 
mustaxkam hisoblanadi.

---

12-rasm. Elektr isitgichli infundir apparati.
XI DF alyuminiy infundirkalar o‘rniga zanglamaydigan po‘latdan yasalgan infundirkalarni 
konunlashtirdi. Infundirkalar maxsus suv hammomlarida, ya‘ni infundir apparatida qizdiriladi. 
Infundir apparatlari 2,3 yoki 4 infundirkalar uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Xozirgi zamon 
infundir apparatlari elektr toki bilan qizdiriladi (15-rasm, a).
O. I. Belova va V. A. Mironova yangi konstruksiyali infundir apparatini taklif kildilar. 
Bunday infundirka kislotali muxitda turg‘un bo‘lgan, zanglamaydigan XI 8 N 9 T markali 
po‘latdan yasalgan. Xom ashyo po‘latdan yasalgan savatga(2) solinib, infundir stakanga 
joylanadi. Infundir stakanining tubida magnitli parrak joylashgan (b). U magnitlar yordamida 
aylanib, staqanda girdobli harakatni yuzaga keltiradi.
Buning natijasida erituvchi va xom ashyo o‘rtasida aloka yaxshilanadi. Infundirkaning 
qopqog‘iga (1) harakatlanadigan qilib shtokli disk (3) va dasta (4) o‘rnatilgan.
Infundir apparati korpus, 6 infundirkadan iborat to‘plam (3 tasi 500 ml. li, 3 tasi 250 ml li), 
magnitli parraklardan tuzilgan. Korpus zanglamaydigan po‘latdan yasalgan bo‘lib unga 4 litr suv 
ketadi. Korpusning qopqog‘ida infundirkalar uchun 3 ta kamforqa bor. Korpus bilan ichki 
tomonidan 2 ta pastki va 2 ta yuqori nay orqali kondensator biriktirilgan. Ish vaqtida yuqoridagi 
naylar orqali bug kondensatorga o‘tadi, pastki naylar orqali esa hosil bo‘lgan kondensat yana 
qayta korpusga tushadi. Suv korpus qopqog‘idagi voronka orqali solinadi. Korpusda suv hajmini 
nazorat qilib boruvchi oyna bor. Ishlatilgan suvini to‘kib yuborish uchun korpusning orqa 
devoriga kran o‘rnatilgan. Korpusning ichida 2 ta naysimon elektr qizdirish elementlari bor. 
Ularning quvvati 400 va 600 Vt. Staninaning ichida elektr qizdirgich o‘rnatilgan bo‘lib, o‘sha 
erda biriktirilgan taqasimon magnitni harakatlantiradi. Boshqaruv pulti oldingi devor tomonida 
joylashgan. Yuqorida — tumbler (elektroqizdirgich ulash uchun pastdan qizdirish elementlari 
o‘zgartirgan) (pereklyuchatel) dastani isitish (razogrev) belgisigacha aylantirib 2 ta qizdirgich
elementini ulanadi. Suv qaynatgandan keyin dastani ―ish‖ (rabota) belgisiga o‘tkaziladi. Bunda 
600 Vt li element ulanadi, bu esa suvning bir tekis qaynashi uchun etarli hisoblanadi. Apparat 
Kiev tibbiyot asboblari zavodida ishlab chiqariladi.
AN-3 oddiyrok tuzilishdagi apparat. Bu apparat 3 ta infundirkaga mo‘ljallangan bo‘lib, 
magnitli parraklari yo‘k. Bu apparatlarning quyidagi xususiyatlari bor. Apparat kuchli metall 
kobik bilan koplangan bo‘lib, bu xodimlarni ish vaqtida ximoya qiladi. Vanna devori va metall 
kobik orasidagi bo‘shlikning yuqori qismiga sovitgich nay joylashtirilgan, bu erda hosil 
bo‘layotgan bugning ortiqchasi kondensatlanadi va yana vannaga okib tushadi. SHu sababli 
vannada buglanish kamayib, ancha vaqtgacha suvning miqdori doimiy darajada turadi. 
Apparatda teshikli savatcha bo‘lib, unga xom ashyo solinadi. U ham zanglamaydigan XI 8N9T 
nusxali po‘latdan yasalgan bo‘lib, xom ashyoni sikadigan disk bor. Bu disk vertikal shtokka 
o‘rnatilgan bo‘lib, infundir stakan qopqog‘iga harakatchan qilib o‘rnatilgan. Bu disk yordamida 
apparatning ishlab turgan vaqtida ko‘l yordamida tayyorlanadigan damlama va qaynatmalarni 
aralashtirish va oxirida qoldig‘ini siqib olish mumkin.
Davolash profilaktika muassasa — dorixonalari sharoitida, shuningdek kasalxonalar va 
yirik xo‘jalik hisobidagi dorixonalarda damlama va qaynatmalar 1—3 l gacha hajmda 
tayyorlanadi. SHu sababli Kiev AKB diagnostik apparatura va VNIIF infundir apparatining 
yangi AI — 3000 modeli ishlab chiqildi. Uning nominal sigimi 3000 ml (16- rasm).

---