Savollar: Protsessorga kiruvchi va chiquvchi boshqarish signallari qanday?

Markaziy protsessor – bu barcha zarur yordamchi mikrosxemalarga ega bo‘lgan mikroprotsessor va shu jumladan tashqi kesh – xotira va tizimli shina kontrolleriga egadir. Ko‘pchilik xolda aynan markaziy protsessor tizimli shina orqali axborot almashuvini amalga oshiradi.
Operativ xotira protsessor xotirasining manzillanadigan deyarli barcha xududini egallashi mumkun. Ammo ko‘pincha uning xajmi ancha kam. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlarda tizimli xotiraning standar xajmi odatda 512 Mbayt dan 4 Gbayt gachan bo‘ladi. Kompyuterning oprativ xotirasi dinamik xotira mikrosxemalarida amalga oshiriladi va shuning uchun qayta tiklash talab etiladi.
Doimiy xotira (ROM BIOS – Base Input/Output System) katta bo‘lmagan xajimga ega (64 Kbayt gachan), dastlabki ishga tushirish dasturini, tizim konfiguratsiya bayonini va shuningdek tizimli qurilmalar bilan muloqot uchun drayverlarni (quyi bosqich dasturlari) saqlaydi.

3. Doimiy xotira qurilmalari. Elektr manbai uzilganda ham ma’lumotlarni saqlay oladigan xotira – doimiy xotira qurilmasi (DXQ) deb ataladi (ROM - ReadOnly Memory, rus tilida – postoyannoe zapominayuщee ustroystvo - PZU). Odatda doimiy xotira qurilmalaridagi axborotni o‘zgartirish yoki o‘chirib tashlash mumkin emas. Ammo hozirda DXQni ishlab chiqarish paytidagina emas, balki uni qo‘llashdan avval, ya’ni uni ishlatish paytida ham axborotni yozish mumkin bo‘lgan va axborotni o‘chirib yozish mumkin bo‘lgan doimiy xotira qurilmalari ham ishlab chiqilgan. Ular quyidagicha nomlanadilar:

- PROM (Programmable ROM) – programmalanadigan doimiy xotira qurilmasi (rus tilida – programmirumыe PZU).
- EPROM (Erasable PROM) – axborotni o‘chirish va qayta yozish mumkin bo‘lgan programmalanadigan doimiy xotira qurilmasi (rus tilida – stiraemoe programmiruemoe PZU);
- EEPROM (Electronically EPROM) - axborotni elektron tarzda o‘chirish va yozish mumkin bo‘lgan programmalanadigan doimiy xotira qurilmasi (rus tilida – elektronno-pereprogrammiruemoe PZU);
- flesh-xotira.

BILET 4
1. Kompyuterning tezkor xotira qurilmasi haqida ma’lumot bering.
2. Kompyuterlarning qanday turlari mavjud
3. Kompyuter tuzilishining Fon Neyman prinsipi qanday?

1. Tezkor xotira yoki RAM (inglizcha: Random Access Memory, RAM) — oʻqish yoki yozish uchun uning manzili boʻyicha istalgan yacheykaga bir vaqtning oʻzida (har doim bir vaqtning oʻzida, joylashuvidan qatʼiy nazar) kirish imkonini beruvchi kompyuter xotirasining turlaridan biridir[1]. Protsessor qisqa vaqt ichida koʻp ishlatiladigan jarayonlarni tezkor xotiraga yuklab oladi va bu kompyuterni ishlashini tezlashtirish uchun xizmat qiladi. Tezkor xotirani asosiy oʻlchov birligi uning xotira hajmi boʻlib, kilobayt, megabayt, gigabaytlarda oʻlchanadi. Tezkor xotira chastotasi — tezkor xotira shinalaridan maʼlum vaqt ichida oʻtadigan maʼlumotlar oqimi sonini anglatadi.

Tezkor xotira koʻrinishi va ona plata (материнская плата, motherboard)ga oʻrnatilishi boʻyicha bir necha turlarga boʻlinadi. Hozirgi zamon tezkor xotiralariga DDR1, DDR2, DDR3, DDR4 kiradi:

•