Сборник V международной


Download 5.86 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/355
Sana08.08.2023
Hajmi5.86 Mb.
#1665910
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   355
Bog'liq
ibn sino

Method and methodology. Analysis and synthesis methods based on codicological, comparative 
analysis and historical research methods used in source studies are used in the study o f the work Qonuncha 
and its content, as well as in the coverage of pharmacological issues.
The Result. The content o f Qonuncha and pharmacological issues will be fully covered. Information 
about manuscripts in libraries around the world will be collected.
Conclusion. In conclusion, it can be said that the structure o f Mahmud Chagmini’s Qonuncha, in 
terms of brevity and effectiveness o f drugs used in the diagnosis and treatment o f the patient, shows that 
this work has received a lot of attention in history.
3


ИБН СИНО МУТАФАККИР ОЛИМ ВА ЯНГИЧА ТИББИЁТ АСОСЧИСИ
Хамид Наййирободий
Эрон Ислом Республикасининг Узбекистон Республикасидаги
Фавцулодда ва Мухтор элчиси
Буюк файласуф ва тиббиёт олими Шайхурраис Абу Али Сино Бухоройи шарифда дунёга ке- 
либ, Эроннинг Хамадон шахрида мангу ором топган. У уз даврининг тиббиёт, математика, мусща, 
астрономия, физика, кимё, география, геология, мантии, фалсафа, шеърият ва адабиёт каби билим- 
ларини чу^ур урганиб, X-XI асрлардаги а^л, тафаккур ва билим равна^и даврининг энг ёр^ин намо- 
яндаларидан бирига айланди. Икки машхур асар - фалсафа ва мантивда оид «Шифо» хамда тибби- 
ётга оид «Тиб ^онунлари» асарлари унинг ^аламига мансубдир.
«Шифо» Ибн Синонинг рационал фанларга багишланган энг мухим ва ^омусий асаридир. 
Унда Кддимги Юнонистон файласуфларининг мантии, табиий фанлар ва математикага оид ^арашла- 
рини тахлил ^илинади. Муаллиф ушбу ^имматли асарнинг мантии, математика, табииёт ва илохиёт- 
га багишланган турт ^исмидан хар бирида тегишли материалларни ани^, тули^, тизимли ва фойда- 
ланишга ^улай бир тарзда у^увчилар эътиборига хавола этади.
Ибн Сино фалсафа ва мантии сохаларида юнонистонлик мутафаккирлар ^арашларини ривож- 
лантириб, уларни ислом дини билан мувофи^лаштриш ор^али янги бир мактабга асос солади. Ибн 
Синонинг фалсафий асарлари, айни^са унинг «Шифо» китоби жахоннинг купгина файласуфлари 
учун ижод ва илхом манбаси булиб хизмат ^илди. Европаликлар уни Ислом дунёси Аристотели деб 
аташди.
Машхур ёзувчи ва шоир Авхадиддин Али Анварий (1126-1191) уз шеърий девонида Ибн 
Синонинг буюклиги ва ^омусий олимлигини гузал бир тарзда тавсифлайди:
Дийдайи жони Бу Али Сино 
Буд аз нури маърифат бино.
Сояйи офтоби уикмати у  
Ёфт азМашрици “валавш ино”.
Мазмуни: Абу Али Ибн Синонинг жон кузи маърифат нуридан курар булибди. Унинг дониш- 
мандлиги цуёши сояси Аллоунинг иродаси Шарцидан бутун жауонга ёйилди.
Ибн Синонинг тиббиёт илмидаги шох асари «Тиб ^онунлари» китоби булиб, унда янгича 
тиббиётнинг асослари ^уйиб берилган. У узининг ушбу асарида ушбу мутахассислик сохасини 
ирим-сирим ва хурофотлардан тозалашга, касалликларни илмий тарзда урганиш, уларни ани^лаш 
учун экспериментал синовлар ва тахлилларни амалга ошириш, касалликларни даволаш ма^садида 
шифобахш гиёхлар ва уларнинг таркибларидан фойдаланиш ор^али узининг тиббиёт сохасидаги 
кашфиётлари ва янгиликларини тиббиёт ва фармацевтика сохалари тад^и^отчилари ва талабалари 
эътиборига хавола ^илишга уринган.
Ибн Сино «Тиб ^онунлари» асарини ёзишда тиббиёт фанига хал^аро ну^таи назардан ён- 
дашгани, уз даврида мавжуд булган барча тиббий билимларни бир жойга туплаб, узига хос синтез 
яратгани кузга ташланади. Ибн Сино уз даврида машхур булган ва бир-биридан фар^ ^илувчи бир 
неча тиббиёт тизими, масалан, Юнонистон, Миср, Эрон, Хиндистон, Тибет ва Хитой тиббиёт ти- 
зимларини кенг ва чу^ур урганиш натижасида шу хулосага келдики, ушбу тизимларнинг барчаси, 
айрим юзаки тафовутларни хисобга олмаганда, клиник мавзулар ва реалликларга нисбатан бир хил 
ёндашганлар.
Ибн Синонинг шифокор сифатидаги узига хос хусусиятларидан бири унинг турли касаллик- 
лар тугрисидаги клиник кузатувларидир. Тери ва упка касалликларидан тортиб асаб тизимидаги бу- 
зилишлару турли рухий хасталикларгача, профилактидан тортиб фармацевтикагача булган мавзулар 
ушбу кузатувлар доирасига кирган.
Эй, номи энг яхши бошланиш булган зот!..
4


Ибн Сино тиббиёт фанини икки кисмга - назарий ва амалий кисмларга, касалликларни хам 
тана ва унинг аъзоларининг холати хамда уларга етган шикастлар асосида икки турга - ички касал- 
ликлар ва ташки касалликларга булган. Ибн Синонинг касалликларни аниклаш ва даволаш ишидаги 
янгиликлари ва экспериментам усуллари уни янгича тиббиёт фанининг асосчиси сифатида дунёга 
танитди.
Абдурахмон Жомий (1414-1492) узининг «Хдфт авранг» («Етти тахт») достонида Ибн 
Синонинг касалликларни даволашдаги акл-заковати ва дахосига тухталади. Жумладан, у Ибн 
Синонинг дунёдаги бошка табиблар даволай олмаган бир огир касалнинг даволаши усулини ёритиб 
берган.
Абу Али ибн Синонинг хозирги тиббий асбоблар ва лабораториялар булмаган бир шароитда 
тиббиёт ва фармацевтика сохаларига киритган ва «Тиб конунлари»да акс эттирилган янгиликлари 
хайратланарли булиб, унинг мислсиз акл-заковати ва истеъдодидан дарак беради. Бу эса барчамизда 
фахр-ифтихор туйгуларини уйготади.
Абу Али ибн Синонинг вафотидан кейин минг йилга якин вакт утган булса-да, у томони- 
дан асос солинган илмий, фалсафий ва гоявий мактаб Эрон ва жахондаги илмий доираларнинг 
диккат марказида булиб колмокда. Ибн Синонинг хулк-атвори, илмий фаолияти ва тиббий амалиёти 
тугрисида хам куплаб маълумотлар мавжуд. У уз даврининг йигирматадан ортик олимлари билан 
ёзишмалар ва илмий бахслар олиб борган. Уз асарлари ва маърузаларида олимларни хамда уз шо- 
гирдларини барча халклар орасида мавжуд булган хурофот, жохилона мутаассиблик, юзакилик ва 
иккиюзламачиликдан сакланишга, касалликларни даволашда илмий ва экспериментал усуллардан 
фойдаланишга чакирган. Ибн Сино огир ва тузалмас касалларни хам даволар, кашшок касаллардан 
пул ва хизмат хаки олмас, касаллар ва уларнинг хамрохлари билан мулойимлик ва мехрибонлик 
билан муомала киларди.
Абу Али ибн Сино Эрон Ислом Республикаси ва Узбекистан Республикаси халки, жамоатчи- 
лиги ва илмий доиралари орасида алохида хурмат-эътиборга эга булиб, куплаб кутубхоналар, куча- 
лар, олий укув юртлари, мактаблар хамда бошка маданий-гуманитар объектлар унинг номи билан 
аталади. Ибн Синонинг тугилган куни Эронда хар йили шифокорлар куни сифатида нишонланади.
Менинг назаримда Ибн Сино каби олимлар худди куёш каби булиб, улардан тараладиган нур 
ва ёруглик барчага етади, бутун дунё халклари ундан бахраманд була оладилар. Шубхасиз, Ибн 
Синонинг асосий хусусияти, унинг каламига мансуб шеърда айтилганидек, унинг донишмандлиги 
ва доимий изланишда булганлигидан иборат булган.
Эй кош бидонамий, ки ман кистамий,
Саргашта ба олам аз пайи чистамий?
Мазмуни: Узимнинг кимлигимни билсам цанийди, бу дунёда нима учун юрганимни билсам ца- 
нийди.

Download 5.86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   355




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling