Мил.авв. IV минг йиллик охирида Миср ва Бобилда вужудга келган қулдорлик тузуми мил.авв. III минг йилликлар давомида шаклланди ва ривожланиб боради.
Бу давлатда фалсафий фикрларнинг пайдо бўлиши, бир томондан, дунё ҳақидаги фанлар–астрономия, космология, математиканинг биринчи одимлари билан яқиндан боғлиқ бўлган бўлса, иккинчи томондан афсоналар билан боғлиқ эди.
олимлар ой ва кун тутилиши даврилигини аниқлашга мувофиқ бўлдилар.
Бир кеча ва кундузнинг вақти сув ва Қуёш соатлари билан ўлчанар эди.
юлдузларни жуда ҳам катта ва узун юлдузлар туркумлари гуруҳларига бўлиб чиққанликлари ва оқибатда уларни мистик-математик рамзлар билан белгиланганликлари гувоҳлик беради. Шундай асарлар пайдо бўла бошлайдики, уларда афсоналарни фалсафий талқин қилишга уринишлар кўзга ташланади («Арфа чалувчининг қўшиғи», «Дунёдан хафсаласи пир бўлган кишининг ўз руҳи билан суҳбати», «Ҳаёт маъноси ҳақида хожа ва қулнинг савол-жавоблари» ва бошқалар).
|
Беруний металлар ва минералларнинг хоссалари ва солиштирма оғирлигини аниқлаш бўйича бир қанча тажрибалар ўтказди».
Берунийнинг ижодида кузатиш муҳим ўрин эгаллайди. Табиатни илмий ўрганишда кузатиш билишнинг бошқа шакллари билан ўзаро боғланган.
Беруний фикрича, кузатувчи кузатилаётган ҳодисани у юз бераётган жойда идрок этади. Бинобарин, кузатиш у ёки бу ҳодисани унинг муайян кўринишида қайд этади. Кузатишларнинг эски маълумотлари объектнинг ҳақиқий кўрсаткичини анча бузиб ифодалаши мумкин.
Абу Наср Форобий фанлар билиш воситалари эканлигини таъкидлаб, “Ихсо ал улум” рисоласида назарий (мантиқ, фалсафа, табиий фанлар) ва амалий (ахлоқ, сиёсат) фанларни фарқлаган.
Айнан фалсафа инсонга борлиқнинг моҳиятини тушуниш имконини беради.
Борлиқ “ягона” ва айни вақтда “кўп”дир. Борлиқнинг мазкур ҳолати эманация (борлиқнинг худодан босқичма-босқич келиб чиқиши тўғрисидаги таълимот) , яъни ягона муҳитдан борлиқнинг турли муҳитлари келиб чиқиши маҳсулидир.
файласуф борлиқнинг ҳолатларини, унинг шаклларини: оддий элементлар - ҳаво, олов, ер, сувни; шунингдек минераллар, ўсимликлар, ҳайвонлар, инсон ва осмон жисмларини синчиклаб ўрганади.
|
