Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

1.2.Ёш ва педагогик психологиянинг вужудга келиш тарихи 
 
Ёш ва педагогик психология фаннинг алоҳида тармоғи сифатида ўзининг 
келиб чиқиш ва ривожланиш тарихига эга. 
Ёш ва педагогик психология фан сифатида ХIХ асрнинг иккинчи ярмида 
таркиб топади. Бунда таниқли рус педагоги К.Д. Ушинскийнинг асарлари, 
айниқса унинг ―Инсон тарбия предмети сифатида‖ номли асари катта роль 
ўйнайди. 
Бундан ташқари Ч.Дарвиннинг эволюцион ғоялари ҳам ѐш 
психологиясининг тараққиѐтига жиддий таъсир кўрсатади. Эволюцион 
таълимот психик тараққиѐт манбалари муаммосига эътиборини қаратишга 
олиб келади. 
ХХ асрнинг бошларига келиб, умумий психологияда ўтказиладиган 
экспериментал тадқиқотларни педагогика соҳасига шундайлигича ўтказиш 
мумкин деб қаралди. Аммо ўша даврнинг умумий психология фани 
педагогика учун етарли билимлар бойлигини бера олмас эди.
1906 йил Петербургда педагогик психология бўйича I съезд чақирилди. 
Педагогик психология намоѐндалари – А.П.Нечаев, Н.Е. Румянцев ва 

---

бошқалар педагогик адабиѐтларни кескин танқид қилиб чиқдилар. 
Психологияни педагогик амалиѐт билан яқинлаштириш экспериментал 
тадқиқотларни таълим-тарбия жараѐнининг ўзида ўтказиш орқалигина 
мумкин деган муҳим хулоса чиқарилди. Яъни экспериментал маълумотлар 
ташқаридан эмас, балки психологик-педагогик тадқиқотнинг ўзидан 
олиниши керак, деган хулосага келинади. Бу мақсадни амалга ошириш учун 
эса ѐш ва педагогик психологиянинг муҳим назарий, методологик 
масалаларини ҳал қилишнинг тўғри йўлларини излаб топиш лозим эди. Шу 
туфайли психик тараққиѐтнинг манбалари ва унинг таълим жараѐнига 
муносабати масаласи ѐш ва педагогик психологиянинг марказий муаммоси 
бўлиб қолади. 
ХIХ асрнинг охири ХХ асрнинг бошларида АҚШ ларида педология  деб 
аталувчи янги фан вужудга келади. Унинг намоѐндалари – С.Холл,