Ш. И. Раззоќов, М. Д. Юнусова turbo pascal алгоритмик тилида дастурлаш касб-ћунар коллеж талабалари учун ўќув ќўлланма

Мураккаб таснифли маълумотлар бир жинсли, яъни ћамма элементлари бир хил ва бир жинслимас (улар ћар хил турдаги элементларни бир бутун ќилиб бирлаштиради) бўлади. Бир жинсли таснифли маълумотларга массивлар, сатрлар ва тўпламлар, бир жинслимас таснифли маълумотларга эса оддий ёзувлар, вариантли ёзувлар, бирлашмалар ва объектлар тегишли бўлади.
Статистик таснифли маълумотлар билан ишлаш VIII бобда берилади.

5.2. Динамик таснифли маълумотлар

Динамик таснифли маълумотларга файллар, боѓлиќмас ва боѓлиќли динамик маълумотлар киради.
Динамик таснифли маълумотларнинг таркиби ќуйидаги тармоќланган тузилишга эга.

Динамик таснифли маълумотлар билан ишлаш XII да бобда берилади.

Назорат саволлари

1. 
   Дастурнинг асосий ташкил этувчи кисмларига нималар киради?
   
2. 
   Турбо Паскалда турлар нималар билан тавсифланади?
   
3. 
   Дастурлашда ишлатиладиган маълумотлар ќандай гуруларга булинади?
   
4. 
   Статик таснифли маълумотлар ќандай маълумотлар?
   
5. 
   Динамик таснифли маълумотлар ќандай маълумотлар?
   
6. 
   Статик таснифли маълумотлар ќандай гурухларга булинади?
   
7. 
   Статик оддий маълумотларга ќандай турлар киради?
   
8. 
   Статик мураккаб маълумотларга ќандай турлар киради?
   
9. 
   Динамик таснифли маълумотларга ќандай маълумотлар киради?
   
10. 
    Динамик таснифли маълумотларга ќандай тармоќларнган тузилишга эга?
    

VI БОБ.

ТУРБО ПАСКАЛ МАЪЛУМОТЛАРИНИНГ ОДДИЙ ТУРЛАРИ

Оддий турдаги маълумотларга тартибли ва ћаќиќий турлар киради.

Тартибли турларнинг ћар бир чекли сондаги мумкин бўлган ќийматларга эга бўлиши билан фарќланади. Бу ќийматларнинг маълум тарзда тартибга солиш (турнинг номланиши шундан келиб чиќади) мумкин ва, демак, уларнинг ћар бири билан ќандайдир бутун сонни – ќийматнинг тартиб раќамини таќќослаш мумкин.
Ћаќиќий турлар ћам сонни ички ифодалаш формати билан аниќланувчи ќийматларнинг чекли сонига эга. Лекин ћаќиќий турларнинг мумкин бўлган ќийматлар сони шунчалик каттаки, уларнинг ћар бири билан бутун сонни (унинг раќамини) таќќослаш мумкин эмас.

6.1. Тартибли турлар.

Тартибли турларга бутун, мантиќий, символли, санаб ўтиладиган ва тур-соћалар киради. Уларнинг ихтиёрий бирига, Х ифоданинг тартиб ќиймати раќамини ќайтарувчи, ORD(х) функцияни ќўллаш мумкин. Бутун турлар учун ORD(х) функция ихтиёрий бутун турга тегишли х учун, х ќийматнинг ўзини ќайтаради, яъни ORD(х)=х. ORD(х) функцияни мантиќий, символли ва санаб ўтиладиган турларга ќўллаш 0 дан 1 гача (мантиќий тур), 0 дан 255 гача (символли), 0 дан 65535 гача (санаб ўтиладиган) соћада бўлган мусбат бутун сонни беради. Тур-соћа тартибли турнинг ћамма хоссаларини саќлайди, шунинг учун унга ORD(х) функцияни ќўллаш натижаси бу тур хоссасига боѓлиќ бўлади.
Тартибли турларга шунингдек ќуйидаги функцияларни ќўллаш мумкин.
PRED(х) – тартибли турнинг (ќиймати ORD(х)-1 тартиб раќамига мос келувчи) олдинги ќийматини ќайтаради, яъни
ORD (PRED(х)) = ORD(х) – 1;
SUCC(х) - ORD(х)+1 тартиб раќамига мос келувчи тартибли турнинг кейинги ќийматини ќайтаради, яъни
ORD( SUCC(х)) = ORD(х) + 1
Масалан, агар дастурда ўзгарувчи аниќланган бўлса,